



Otwarta w 1650 roku mennica miejska biła monety z imieniem króla Jana Kazimierza i herbem miasta. Wybijano szelągi, dwugrosze, orty, talary i dukaty. W owym czasie bito też szereg monet nie obiegowych takich jak klipy, monety w czystym srebrze i o zwiększonej wadze (tzw. piedsfordy).


*[1]Średniowieczne denary, z biegiem lat traciły na wadze przekształcając się w blaszki tak cienkie, że uniemożliwiały bicie obustronne. Monetki z wyraźnie widoczną wypukłością wzdłuż całego brzegu bardzo przypominają prymitywne blaszane guziki, stąd ich nazwa.
*[2]Monety te nawiązywały do tradycji menniczych Prus Krzyżackich, jednak nosiły na awersie imię króla polskiego Kazimierza Jagiellończyka (KASIMIRVS REX POLONIE) oraz tarczę z polskim orłem z koroną, na rewersie zaś herb Elbląga z dwupolową tarczą której dolne pole pokryte siateczką. Na każdym polu krzyż kawalerski. W otoku napis MONETA CIVIT ELVI.
Wraz z pokojem oliwskim w 1660 roku mennica elbląska znów rozpoczęła bicie monet z wizerunkiem króla Jana Kazimierza. Były to szelągi (1666), orty (1666, 1667) i dukaty. Szelągi elbląskie z tego okresu fałszowano w Oldenburgu (Dolna Saksonia). Mincerzem był nadal Nicolaus Hennig, a po jego śmierci (†1665), następcą został Johann Paulson. W okresie panowania (1669 – 1673) Michała Korybut Wiśniowieckiego mincerzem w Elblągu był Christoph Schulz. W tym okresie wybijano w Elblągu: szylingi (1671, 1672, 1673), talary (1671, ½ talara 1671), dukaty (1671, 1672) i dwudukaty (1672).

Na początku XVI wieku (1518) wsie Karschau (Karszewo) i Kreuzdorf (Krzyżewo) zostały przejęte przez brygidki z Gdańska, ale w 1521 r. przeszły one do starostwa tolkmickiego. W 1569 roku majątki te ponownie wróciły do brygidek z Gdańska, a po I rozbiorze (1772) przejęli je Prusacy (za odszkodowaniem). W budynku poklasztornym powstało Gimnazjum Miejskie [zob. niżej].
*[4]Proces kanonizacji Brygidy rozpoczął się w 1377 i zakończył ogłoszeniem jej świętą w 1391 przez papieża Bonifacego IX. Jej świętość została potem potwierdzona na Soborze w Konstancji w 1415. W 1999 święta Brygida razem z Katarzyną ze Sieny i Edytą Stein została patronką Europy.
*[5]Klasztor ten powstał w wyniku przyjęcia reguły brygidek przez część pokutnic prowadzących życie wspólne przy szpitalnej kaplicy św. Magdaleny. Po 1392 przybyło tu kilka mniszek z Vadsteny, obejmując kierownictwo pokutnic; sprawa pokutnic po przekształceniu 1396 szpitala w klasztor i ich formalnym przejściu do brygidek doprowadziła do konfliktu z klasztorem macierzystym w Vadstenie, wymagającym od kandydatek w myśl reguły nieposzlakowanej opinii; spór ten zakończył się 1467 oddzieleniem pokutnic od zakonnic.
*[6]Z zastrzeżeniem, że nie mogą być naruszone prawa kościoła parafialnego ani też kogokolwiek innego.


Po Gelasinusie rektorem został Joachim Gudovius, który do Elbląga przybył z Wittenbergi, jednak w 1555 roku odszedł on na probostwo do Ostaszewa na Żuławach. Następnym rektorem Rada miejska wybrała 12 grudnia 1555 roku Jana Hoppego (*1512, †1565), dawnego rektora szkoły chełmińskiej. W 1558 roku Hoppe opuścił Elbląg i przyjął stanowisko rektora gimnazjum w Gdańsku. Od czerwca 1561 roku rektorem został pochodzący z Jeny magistr teologii Jan Bochmann (*ok.1540,†1607). Jest to postać o tyle ciekawa, że objął on stanowisko rektora gimnazjum elbląskiego mając jedynie 21 lat. Ponieważ pociągała go praca kaznodziejska, jeszcze we wrześniu tego samego roku wyjechał do Królewca, gdzie pełnił obowiązki diakona. W 1569 roku z Królewca przeniósł się do Gdańska, gdzie w latach 1569-1571 był diakonem przy kościele Mariackim. W 1571 roku wrócił do Elbląga i przyjął urząd kaznodziei luterańskiego przy elbląskim kościele Mariackim. W Elblągu pozostał do śmierci (†17.05.1607).
Za czasów rektoratu (w latach 1586-1596) ww. Tomasza Rotusa zwiększono liczbę klas z czterech do sześciu (w wiekach XVII i XVIII gimnazjum posiadało od 7 do 10 klas w zależności od frekwencji młodzieży). Wkrótce po nim urząd rektorski objął pochodzący z Czech Jan Mylius (*1557, †1630), absolwent uniwersytetu w Wittenberdze, rektor w latach 1597 - 1630 (1629?). Do jego najważniejszych zasług należą: budowa nowego budynku gimnazjum *[7] z dwoma salami szkolnymi (w przyziemiu), z pomieszczeniami dla biblioteki i zbiorów o charakterze muzealnym, ośmioma pokojami dla nauczycieli (na piętrze) oraz z internatem dla 72 uczniów zamiejscowych (na poddaszu), wzniesionego w roku 1599 (dziś budynek Muzeum), oraz utworzenie biblioteki szkolnej (140 m²) w 1601 roku. Za czasów jego rektoratu zaczęto prowadzić metrykę, do której wpisywano uczniów przyjmowanych do szkoły. Budowę nadzorowali burmistrzowie: Jerzy Braun, Albertus Isendorf i Jan Sprengel oraz rajcy zarządzający finansami Elbląga (A. Mohrenberger i J. Wider). W dniu 20 listopada 1599 roku odbyło się uroczyste przekazanie do użytku nowego budynku, połączone z dorocznymi obchodami 78. rocznicy odparcia najazdu wojsk krzyżackich wielkiego mistrza Albrechta Hohenzollerna na Elbląg w 1521 roku.
Zmarłego 11 kwietnia 1630 roku, podczas zarazy panującej w Elblągu, Jana Myliusa na stanowisku rektora zastąpił jego syn Michał Mylius (*1603, †1652), który przyczynił się do dalszego podniesienia poziomu naukowego elbląskiej uczelni, przez wprowadzenie do programu gimnazjum dyscyplin humanistycznych. Nauczano wówczas teologii, filozofii, retoryki, dialektyki i języków. Michała Myliusa, zmarłego 10 stycznia 1652 roku, na stanowisku rektora zastąpił, pochodzący z Głogowa, Joahim (de Hirtenberg) Pastorius (*1611, †1681). Pastorius od roku pracował w gimnazjum elbląskim jako profesor historii i był zatrudnionym przez radę lekarzem miejskim - stopień doktora medycyny uzyskał na uniwersytecie w Lejdzie w Holandii. Jest to barwna postać z bogatym życiorysem i dorobkiem naukowym, był autorem wielu przemówień i publikacji m.in. z dziedziny historii Polski. W okresie elbląskim Pastorius podtrzymywał bliskie kontakty z Gdańskiem i wydawał tam niektóre swoje rozprawy. W 1654 roku w związku z chorobą Piotra Oelhafa, wykładowcy prawa i historii w tamtejszym gimnazjum, z którym współpracował, zaproponowano mu stanowisko honorowego profesora historii i zaoferowano dogodne warunki. Przyjął je i we wrześniu 1654 roku złożył rezygnację z pełnionych funkcji w Elblągu i wyjechał do Gdańska, gdzie pracował do 1667 roku. W Elblągu zastąpił go elblążanin Jan Cramer (*1605, †1667), który od 1633 roku pracował w gimnazjum jako nauczyciel (uczył II klasy), po 9 latach pracy awansował na konrektora - jego ojciec Andrzej Cramer również był profesorem w tutejszym gimnazjum.
Przyszli kupcy i rzemieślnicy edukację kończyli zazwyczaj na niższych klasach. Osobą pełniącą istotna rolę w szkolnej społeczności był kantor, uczący w klasie III, ale przede wszystkim przygotowujący uczniów do różnych uroczystości zarówno na forum szkoły, jak i poza nią. W klasach od germaniki do IV nauczali tzw. koledzy - nauczyciele, którzy uczyli wszystkich przedmiotów w jednej klasie. Wspomagali ich nauczyciele specjalizujący się w jednej dziedzinie (rachunkach, języku polskim, którego uczyli się przede wszystkim przyszli kupcy, czy kaligrafii). W starszych klasach uczono łaciny, arytmetyki i greki. Na obydwu poziomach nauczania sporo godzin przeznaczano na religię.
W czasie rektoratu J.D. Seylera poszerzono również program przedmiotów matematycznych. Zmiany wprowadził profesor matematyki Jakub Woit (*1698, †1764). Program z zakresu nauk matematyczno - przyrodniczych uległ dalszemu poszerzeniu za czasów Jana Langego (rektor w latach 1746 -1781). W rezultacie już od końca XVII w. i przez cały wiek XVIII przeprowadzono radykalne zmiany w programach i metodach nauczania. Zmiany w programie nauczania poczynione w latach 20. XVIII w. odpowiadały standardom europejskiej pedagogiki wczesnego Oświecenia i należały do rozwiązań pionierskich na ziemiach Rzeczypospolitej (wcześniej wprowadzono je tylko w Gimnazjum Toruńskim). Jednym z rezultatów reformy programowej Gimnazjum Elbląskiego były liczne wyjazdy jego absolwentów na studia zagraniczne.
O wysokim poziomie elbląskiego gimnazjum świadczy fakt, że w XVIII wieku aż 579 absolwentów podjęło dalszą naukę. Najwięcej, bo aż 128 rozpoczęło studia w latach 1721 -1730, a więc w latach, kiedy rektorem był Ch.J. Koitsch. Najczęściej wówczas absolwenci wyjeżdżali do Halle, Jeny i Królewca.

W wieku XIX w gimnazjum elbląskim przeprowadzono reformę programu nauczania wzorcową dla całego państwa pruskiego. W 1882 roku wybudowano nowy gmach dla gimnazjum (funkcjonowało w nim jako Gimnazjum Państwowe do 1945 r.), na dzisiejszej ulicy *[8] Królewieckiej 42, w którym mieści się obecnie II Liceum Ogólnokształcące im. Kazimierza Jagiellończyka oraz Gimnazjum nr 3. W dawnym budynku gimnazjum, po kolejnej przebudowie, umieszczono szkołę dla dziewcząt, która od 1932 roku nosiła imię Agnes Miegel (*1879, †1964) – pochodzącej z Królewca niemieckiej poetki i dziennikarki, popularnej w III Rzeszy.
Po II wojnie światowej w budynku mieściło się przez pewien czas Technikum Torfowe, następnie Zakład Doskonalenia Rzemiosła, a w reszcie oddano go na magazyn biblioteczny. Po remoncie, w latach 1970-1973, w budynku mieści się Muzeum Elbląskie.
*[7]Stary budynek poklasztorny nie nadawał się do celów szkolnych i dlatego Rada miejska uchwaliła w dniu 12 marca 1599 r., że należy go zburzyć i zbudować w tym miejscu nową szkołę. Uroczyste oddanie budynku do użytku nastąpiło 20 listopada 1599 r. Przy budowie wykorzystano część murów i piwnice krzyżackiego spichrza.
*[8]Do 1945 roku ulica nosiła miano Königsbergerstrasse (ul. Królewiecka), po wojnie nadano jej polską nazwę ul. Królewiecka, którą nosiła do 1952 roku, kiedy przemianowano ją na ulicę Armii Czerwonej. Od 1990 roku ponownie ul. Królewiecka.

Następny ważny okres w dziejach biblioteki zaczął się w 1735 roku z chwilą objęcia rektorstwa ( w latach 1735 - 1745) Gimnazjum Elbląskiego i kierownictwa biblioteki przez Jerzego Daniela Seylera (*1686, †1745). Biblioteka wzbogaciła się o cenne dzieła, m.in. liczne polonica, oraz otrzymała regulamin uzyskania środków na powiększenie zbiorów oraz regulamin wypożyczania. Jedna z 7 propozycji Seylera do Rady brzmiała: należy przesyłać po dwie książki z każdego wydawnictwa elbląskiego lub książek wydanych przez elblążan gdziekolwiek indziej. Rada propozycję przyjęła nieco ją modyfikując (zatwierdziła 5 z 7 propozycji Seylera): inspektor typographiae, czyli cenzor, ma spowodować, aby z każdego wydawnictwa elbląskiego dostarczono bibliotece po jednym egzemplarzu.
Znaczny wzrost zbiorów za rektoratu Seylera i Langego miał ujemne skutki, ponieważ strop zaczął objawiać oznaki przeciążenia. Przez 30 lat był podparty słupem, ale kiedy to zabezpieczenie stało się niewystarczające, ówczesny rektor (w latach 1781-1802) Otto Ludwig Hartwig w 1782 roku wystąpił z wnioskiem o przeniesienie biblioteki na parter. Jednak z powodu wysokich kosztów przenosin stan zagrożenia biblioteki trwał aż do początku XIX wieku, kiedy przeniesiono ją na parter.


Trzeba zatem przyjąć, że pierwsza stała drukarnia w Elblągu powstała dopiero w 1601 lub 1604 roku (za pierwszą datą przemawia druk wybity w tym roku przez Bodenhausena, jest to poradnik elbląskiego lekarza Jana Antoniego Neffe) i była założona przez Wendela (Wendelin) Bodenhausena (ojciec) (oficyna w latach 1601-1617). Wiadomości o tym drukarzu są znikome. Pochodził prawdopodobnie ze Stendal w Brandenburgii. Wiadomo, że jego elbląska oficyna drukarska znajdowała się na zewnętrznej stronie grobli młyńskiej (ul. Traugutta), obok młyna słodowego. W Elblągu pracował Bodenhausen do swej śmierci, czyli do (11 lub 19?) listopada 1617 roku. Trudno dziś określić wielkość jego produkcji wydawniczej, wiadomo, że wytłaczał on głównie niewielkie druki okolicznościowe, z okazji ślubów, pogrzebów i awansów znaczniejszych obywateli miasta, kazania oraz druki (m.in. podręczniki) dla Gimnazjum Elbląskiego.
Bodenhausen (syn) zmarł w 1642 roku a drukarnię przez 4 lata prowadziła wdowa po nim, Anna z d. Surawen (oficyna w latach 1642-1646). Z tego okresu znanych jest 60 druków, m.in. dwa pisma autorstwa Jana Amosa Komeńskiego (*1592, †1670; czeski pedagog, działacz społeczny i religijny), który przebywał wówczas w Elblągu (w latach 1642-1648), dzieła Cycerona (w roku 1643) i ww. F.Zamella (w latach 1642 i 1643). Wdowie Bodenhausen pomagał korektor drukarni Achacy Corell (też Korell; *1621, †1659; syn Ottona, nauczyciela kaligrafii w Gimnazjum Elbląskim, potem urzędnika miejskiego i wójta elbląskiego, oraz Ewy z d. Zamehl), za którego wyszła za mąż w czerwcu 1646 roku.
Dzięki małżeństwu z wdową Anną Bodenhausen, Achacy Corell (ojciec) (oficyna w latach 1646-1659) stał się właścicielem oficyny i odtąd druki były sygnowane jego nazwiskiem. Znanych jest 281 tych druków, które wytłoczył do swojej śmierci (†31.03.1659). Pod koniec życia przeniósł swój warsztat na ulicę Spieringstrasse (ul. Bednarska) na Starym Mieście. Jego produkcja wydawnicza była podobna jak poprzedników, a więc były to druki okolicznościowe, kazania, druki związane z gimnazjum (podręczniki, rozprawy naukowe profesorów, tezy dysput lub całe dysputy oraz przemówienia inauguracyjne rektorów). W tłoczni Corella ukazywały się utwory miejscowych literatów, np. Fryderyka Zamhla (*1643, †1678), Balthasara Voidiusa, Achacego Domssdorffa. Wśród jego druków pojawiają się też druki tłoczone czcionką polską m.in. rozprawka pt. „Droga do zupełnej wolności" autorstwa Łukasza Górnickiego (1650).
Achacy Corell (syn) zmarł bezpotomnie w 1696 roku. Znane są jego 122 druki, w tym kilka w języku polskim.
Drukarnię kupiła spowinowacona z Corellami rodzina kupiecka Preussów, a działalność wydawniczą kontynuował Samuel Preuss (*1661, †1731) (oficyna w latach 1696-1730), syn Jakuba, właściciela browaru. S. Preuss arkana sztuki drukarskiej zdobywał w Królewcu u Reussnerów oraz w Gdańsku u Rhetów. Później, jak to było wówczas w zwyczaju, przez prawie 15 lat doskonalił swoje umiejętności w różnych oficynach niemieckich. Do Elbląga wrócił w 1696 roku. Ożenił się z Elżbietą z d. Koler, z którą miał czworo dzieci: córkę i trzech synów, także drukarzy. Najstarszy z nich Jan Jakub w latach 1732-1743 prowadził drukarnię w Gdańsku, a Chrystian Kaspar (*1705, †1738) (oficyna w latach 1731-1738) i Samuel Gottlieb (*1710, †1751) (oficyna w latach 1738-1754) objęli elbląską oficynę po ojcu.
W dniu 6 lipca 1738 roku zmarł przedwcześnie Crystian K. Preuss a oficynę drukarską przejął jego młodszy brat, Samuel Gottlieb (*1710, †1751). Nauki drukarstwa pobierał w Lipsku u samego Bernharda Christopha Breitkopfa (*1695, †1777), który w 1719 roku założył pierwsze na świecie wydawnictwo muzyczne. W dniu 25 listopada 1738 roku ożenił się Samuel Gottlieb z Anną z d. Albrecht, z którą miał jednego syna, również Samuela Gottlieba. W 1743 roku Samuel G. Preuss przeniósł drukarnię z ulicy Spieringstrasse na ulicę Die Hintergasse (ul. Garbary). Znanych jest 265 jego druków, z których około 80 wytłoczyła jego żona w latach 1751-1754, ponieważ zmarł on w 1751 roku. Jego repertuar wydawniczy był zbliżony do druków ojca i brata. Prócz drukarstwa Samuel Gottlieb Preuss zajmował się handlem i browarnictwem.
Ostatnim – w omawianym okresie, czyli do I rozbioru Polski w 1772 roku - właścicielem elbląskiej oficyny drukarskiej był gdańszczanin Jan Gottlieb Nohrmann (*1717, †1800) (oficyna w latach 1754-1772), który w 1754 roku ożenił się z Anną Preuss, wdową po S.G. Preussie. W dniu 15 maja 1754 roku otrzymał Nohrmann obywatelstwo miasta Elbląga. Prócz drukarstwa zajmował się piwowarstwem. Do września 1772 roku jego oficyna wytłoczyła 338 (znanych) druków. Średni nakład tłoczonych w owym czasie w Elblągu druków wynosił 300-400 sztuk. Rekordowo wysoki nakład 600 egzemplarzy osiągnęła wydrukowana przez Nohrmanna w 1756 roku ordynacja szkolna dla Gimnazjum Elbląskiego autorstwa Jana Langego (*1706, †1781) pt. Erneuerte und nach den Umständen jetziger Zeit abgefasste Gesetze des löblichen Gymnasii zu Elbing. Jego oficyna wydała m.in. trzy mapy ww. Jana Fryderyka Enderscha, rytowane przez Franciszka Hampego.
*[10]Według Jerzego Samuela Bandtke. Niektóre opracowania podają, że Elżbieta była drugą żoną Achacego Carella (ojca).



Elbląskie browary
W latach 1900 - 1901 elbląski browar wyprodukował 58 424 hektolitry piwa, które znane było nie tylko na terenie miasta, ale również i w innych regionach Prus Wschodnich oraz w głębi Niemiec. Piwo tutaj warzone było wielokrotnie nagradzane. W owym czasie browar stał się oficjalnym dostawcą piwa na dwór cesarza Wilhelma II. W 1916 roku Spółka Englisch Brunnen wykupiła browar w Malborku (Ordensbrauerei Marienburg), w 1918 roku dwa browary w Gdańsku (Alt-Danziger Rodenacker Brauerei i Brauerei Paul Fischer), wraz z browarami w Lubawie koło Iławy (Bartnikowski & Eschholz) oraz w Kwidzynie (Brauerei und Malzfabrik Hammermühle).
Przez kilka lat po zakończeniu pierwszej wojny światowej elbląski browar borykał się z kryzysem finansowym, który był spowodowany m.in. utratą wielu rynków zbytu w części Prus Zachodnich, po utworzeniu tzw. korytarza polskiego (Polnischer Korridor) i powstanie Wolnego Miasta Gdańska (Freie Stadt Danzig). Wkrótce jednak udało się elbląskiemu browarowi otworzyć nowe rynki zbytu we wschodniej i południowej części Prus, oraz w Berlinie.
W wyniku walk o Elbląg w lutym 1945 roku spalona została słodowania i warzelnia wraz z biurami. Pożar strawił również dachy nad maszynownią, chłodnią oraz transformatory. Od pocisków artyleryjskich ucierpiały też pozostałe budynki. Po zajęciu browaru przez Armię Czerwoną maszyny i urządzenia zostały częściowo zdemontowane. Dopiero 1 sierpnia 1945 roku Armia Czerwona przekazała pozostałości browaru stronie polskiej [zob. temat].

*[11]W 1641 roku teren ten wziął w dzierżawę burmistrz Michael Sieffert. Rada pozwoliła mu postawić dom pod warunkiem, że „każdy mieć będzie dostęp do angielskiego źródła i będzie mógł z niego korzystać”. Latem 1848 roku dwór przebudowano na podmiejską restaurację. Obok niej istniała tkalnia lnu i wełny z farbiarnią spółki Augusta Kompatzki’ego. (Źródło: www.tv.elblag.pl)
Źródło:
Piotr z Dusburga, Kronika Ziemi Pruskiej, tłum. S.Wyszomirski, oprac. J.Wenta, Toruń 2004. s.54.
S. Gierszewski, Elbląg. Przeszłość i teraźniejszość, Gdańsk 1970, s.18-26, 156-167.
G. Nawrolska, Centrum średniowiecznego Elbląga, [w:] J. Piekalski, K. Wachowski (red.), Centrum średniowiecznego miasta. Wrocław a Europa Środkowa, Wratislavia, t. 2, s. 215-226.
J. Bieszk, Zamki państwa krzyżackiego w Polsce, Warszawa 2010,s.82-83.
E.G. Kerstan, Die Geschichte des Landkreises Elbing, Elbląg 1925, s.85-94, 377-388.
F. Mamuszka, Elbląg i okolice Informator krajoznawczy, Gdańsk 1978, s.35-39.
A. Klonder, Browarnictwo w Prusach Królewskich (2 połowa XVI-XVII w.), Zakład Narodowy im.Ossolińskich - Wydawnictwo, Wrocław 1983, s. 17-30.
J. Lassota, Zarys dziejów biblioteki elbląskiej [w:] Rocznik Elbląski , T. 1, Elbląg 1961, s. 97-120.
J. Małecki, Młodzież polska w gimnazjum elbląskim w XVI—XVIII w., [w:] Rocznik Elbląski , T. 3, Gdańsk 1966, s. 51-69.
S. Wałdoch, Początki reformacji w Elblągu i jego regionie, [w:] Rocznik Elbląski , T. 4, Elbląg 1969, s. 30-32.
M. Pawlak, Z dziejów nauczania języka polskiego w Gimnazjum Elbląskim w XVIII w. Działalność lektora Jana Daniela Hoffmanna, [w:] Rocznik Elbląski , T. 4, Elbląg 1969, s. 123-149.
Z. Żmigrodzki (red.), Bibliotekarstwo, Wyd. 2 uzup. i rozsz., Wydawnictwo SBP, Warszawa 1998, s. 13.
E. Volckmann, Das städtische Gymnasium zu Elbing, Elbląg 1882,s.31-32.
T. Lockemann, Deutschlands Städtebau. Elbing, Herausgegeben vom Magistrat Elbing, Berlin 1926, s.17,79,83 [grafika]
J.S. Bandtke, Historia drukarń w królestwie polskiem i wielkiem xięstwie litewskiem ..., Tom 1, Kraków 1826, s.77-79.
J. Sekulski, Bibliografia druków elbląskich 1558-1772, MON, Warszawa 1988, s. 11-20.
I. Urbaniak, Druki elbląskie w zbiorach Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu. Analiza formalna, [w:] Folia Toruniensia / red. Janusz Tandecki, T. 13 (2013),Toruń 2013, s. 9-27.
T. Ordyniec, Działalność Miejskiej Biblioteki Publicznej w Elblągu (1945-1960), [w:] Rocznik Elbląski , T. 1, Elbląg 1961, s. 237.
www.galeria-el.pl [dostęp:12.11.2012]
historia.bibliotekaelblaska.pl [dostęp:12.11.2012]
holland.org.pl Katalog zabytków osadnictwa holenderskiego w Polsce [dostęp:28.08.2013]
dlibra.bibliotekaelblaska.pl Elbląska Biblioteka Cyfrowa [dostęp:18.10.2013]
www.historiapieniadza.pl [dostęp:18.10.2013]
www.elblag-moje-miasto.pl [dostęp:21.10.2013]
www.elblag-moje-miasto.pl [dostęp:05.03.2014]