Henryk E. Nitschmann - Historia Wysoczyzny Elbląskiej

Przejdź do treści

Henryk Edward Nitschmann ( *24.04.1826 w Elblągu, † 27.04.1905 w Elblągu).
Niemiecki poeta, muzyk, miłośnik, znawca i tłumacz literatury polskiej. Wywodził się z zamożnej rodziny zaliczanej do wpływowych sfer patrycjatu elbląskiego - ojciec jego był prawnikiem. W latach 1832-1843 uczęszczał do Gimnazjum Elbląskiego, zwanego das Atheneum Elbingense. Na rok przed ukończeniem szkoły, z polecenia rodziców, odbył trzyletnią praktykę w majątkach ziemskich pod Elblągiem.

Po odbyciu służby wojskowej otrzymał w dzierżawę posiadłość w Worninach k. Ostródy. Ze względu na problemy zdrowotne nie mógł zrealizować planów ojca, który wybrał synowi karierę prawniczą. W latach 50. XIX w. powrócił do Elbląga. Próbował, jako wolny słuchacz, kontynuować naukę na Uniwersytecie Berlińskim, ale studiów nie ukończył. W tym też czasie opanował język polski. Z racji swego zainteresowania polską kulturą i literaturą w roku 1854 został tłumaczem. Pierwszym jego przekładem był wiersz Franciszka Morawskiego "Łza", który ukazał się w elbląskiej prasie.

Później wiersze tłumaczone przez Nitschmanna drukowała lipska gazeta Novellen Zeitung. Po swoim powrocie na tereny Prus Królewskich osiadł pod Działdowem, w majątku Pożary (Pasaren). Na miejscu zaczął rozwijać swój talent muzyczny, tworząc kompozycje na fortepian oraz doskonalił znajomość języków polskiego i serbskiego.
      
W 1865 roku, Nitschmann ponownie wrócił do Elbląga. Zainteresował się również literaturą angielską i francuską. W 1868 wydał w Gdańsku antologię "Album wierszy zagranicznych" (Album ausländischer Dichtung), w którym zawarł tłumaczenia poezji polskiej, angielskiej, francuskiej i serbskiej. Rok 1875, to nawiązanie przez tłumacza współpracy z wydawnictwem Brockhausa w Lipsku, w którym ukazały się przekłady aż kilkudziesięciu polskich poetów.  W 1880 r. wydał kolejny zbiór z tłumaczeniami pt. Iris. Poezje polskie. Znalazły się tam m. in. dzieła Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Zygmunta Krasińskiego i Wincentego Pola. Dziełem życia Nitschmanna w zakresie propagowania literatury i kultury polskiej w Niemczech było wydanie Historii literatury polskiej”.
      
Oprócz pracy translatorskiej Nitschmann zajmował się muzyką poważną. Komponował utwory na fortepian. Był jednocześnie krytykiem muzycznym i organizatorem koncertów. W roku 1869 założył w rodzinnym Elblągu Towarzystwo Filharmoniczne (kierował nim do roku 1878 r.).
      
Jego fascynacja polską kulturą, obyczajami i tradycją sprawiła, że zaczął ujmować się za Polakami. Krytykował germanizację i akcje kolonizacyjne. Narażał się tym samym na niechęć władz niemieckich, zwalczających - pod hasłem polityki Kulturkampfu - wszelkie przejawy polskości. Działalność Nitschmanna na rzecz Polaków i polskości była doceniana przez prasę polską. Na przykład w 70. rocznicę urodzin szeroko opisywała zasługi polonofila dla Polski.

Henryk Nitschmann przez całe życie pozostał kawalerem, a w testamencie (napisanym po polsku) zapisał większość swego majątku miastu Elbląg z przeznaczeniem na cele charytatywne. Część jego księgozbioru liczącego blisko 3000 pozycji znajduje się w Bibliotece Elbląskiej. W uznaniu zasług Henryka Nitschmanna w popularyzacji literatury i kultury polskiej rada miasta jego rodzinnego Elbląga nadała jego imię jednej z elbląskich ulic. W roku 1945 przemianowano ją na ulicę Bielańską, jednak w latach 60. XX w. powrócono do poprzedniej nazwy.



Źródło:
A. Bławat, Henryk Nitschmann-życie i dzieło, 2005.
L. Jarzębowski, Henryk Nitschmann-miłośnik kultury polskiej, 1960.

Wróć do spisu treści