Karol Fryderyk Abramowski - Historia Wysoczyzny Elbląskiej

Przejdź do treści

Karol Fryderyk Abramowski (*06.11.1792 r. w Elblągu, † 03.08.1877 r. w Elblągu).
Urzędnik pruski, starosta (landrat w latach 1821-1867) elbląski, polonofil. Jego przodkowie mieszkali w okolicach Iławy. Byli to chłopi, użytkujący ziemię jako tzw. wolni sołtysi lub też - jak pradziadek starosty - jako dzierżawcy ziemi kościelnej. Jego ojciec Krystian, przybywszy do Elbląga w wieku 14 lat, tuż po I rozbiorze Polski, podjął pracę jako uczeń w firmie kupieckiej Malonnek, a następnie pracował u kupca lnu Baumgartha. W 1790 r., usamodzielniwszy się zawodowo, ożenił się z elblążanką Marią Elżbietą z domu Thiel, córką straganiarza, właściciela wyszynku i małego gospodarstwa rolnego na przedmieściu Elbląga. Miał  z nią kilkoro dzieci — trzy lub pięć córek oraz trzech synów, z których Krzysztof Henryk (*1796, † 1829) został dyrektorem banku, a Jerzy (*1805, † 1838) referendarzem. Najstarszym z synów był właśnie Karol Fryderyk.

Krystian Abramowski, najpierw kupiec lnu, a następnie artykułów korzennych, prowadząc też wyszynk wódki, stał się człowiekiem bogatym. Zakupił dwie kamienice i inne nieruchomości w mieście oraz łąki na Żuławach.
      
W 1804 Karol Fryderyk Abramowski z bratem Krzysztofem Henrykiem rozpoczęli naukę w gimnazjum w Elblągu, pobierając jednocześnie prywatne lekcje języków nowożytnych, muzyki, rysunku, jazdy konnej (ojciec kupił im wierzchowce), tańca, fechtunku. Ojciec odbywał wspólnie z dziećmi wakacyjne wycieczki i podróże, także do swych stron rodzinnych, wypełnione poznawaniem przyrody i kultury regionalnej. Po ukończeniu gimnazjum Karol Fryderyk studiował na uniwersytecie królewieckim. Po ukończeniu studiów, od 24 kwietnia 1815 r. podjął pracę referendarza w rejencji w Królewcu. Odbył też ochotniczą służbę wojskową w regimencie huzarów pruskich. Od 23 kwietnia 1819 r. był asesorem rejencji w Królewcu.
      
Od 15 maja 1821 był żonaty z Eleonorą Philips (*22.07.1805 w Królewcu, †20.03.1874), córką rodowitego Szkota i siostrą Adolfa Philipsa, nadburmistrza Elbląga w latach 1843-1877, posła do pruskiego Landtagu, w okresie Wiosny Ludów wiceprzewodniczącego berlińskiego Zgromadzenia Narodowego. Abramowscy mieli dwie córki i siedmiu synów.
      
W dniu 17 marca 1821 r. Abramowski mianowany został  landratem (starostą) powiatu elbląskiego. Stanowisko to pełnił kilkadziesiąt lat (do 30 września 1867), dbając o rozwój powiatu, szczególnie w dziedzinie rolnictwa i sadownictwa. W 1827 uczestniczył w powołaniu stowarzyszenia ziemiańskiego Landwirtschaftlicher Verein im Elbinger Kreise (Towarzystwo Rolnicze powiatu elbląskiego) i 12 września tegoż roku objął w nim obowiązki przewodniczącego. Był także członkiem Gesellschaft zur Verbreitung gemeinnütziger Kenntnisse (Towarzystwa Upowszechniania Ogólnie Użytecznych Umiejętności) w Elblągu, doprowadzając do przekształcenia go 17 lutego 1828 r. w Gewerbe-Verein (Towarzystwo Przemysłowe) i obejmując jego przewodnictwo (dyrekcję) na siedem kolejnych lat. Był gorącym zwolennikiem utworzenia przy Towarzystwie szkoły przemysłowej, co nastąpiło wiosną 1828. Wspierał absolwenta tej szkoły Ferdynanda Schichaua, późniejszego wybitnego przemysłowca elbląskiego, starając się dla niego o stypendium na naukę w Akademii Przemysłowej w Berlinie oraz polecając jego osobę pruskiemu monarsze. Abramowski przedstawiał się jako zwolennik gospodarki liberalnej i teorii, twórcy klasycznej ekonomii burżuazyjnej - Adama Smitha.
      
Abramowski, mający polskie korzenie, należał do sympatyków narodu polskiego, co okazywał, podobnie jak wielu innych elblążan, m.in. po upadku powstania listopadowego. Zarówno starosta Abramowski, jak i nadburmistrz (1820-1843) Elbląga Łukasz Haase, wbrew polityce rządu Prus, przyjmowali polskich uchodźców, okazując jawną sympatię dla ich walki z caratem. Wśród polskich konspiratorów, którzy korzystali z pomocy elblążan w tym okresie, byli emisariusz Szymon Konarski i  porucznik Aleksander Ekielski; ten ostatni zapisał m.in. dom Abramowskiego był wzorem dla innych, nie mówili w nim po polsku, ale czuli i myśleli jak Polacy *[1]. Niezależnie od propolskich sympatii, Abramowski był zmuszony do wprowadzania zarządzeń rządowych, w związku z czym m.in. prowadził agitację na rzecz powrotu powstańców po amnestii na ziemie Królestwa Polskiego, grożąc sankcjami oraz pozbawieniem pomocy i żywności. Życzliwa dla Polaków postawa nie pozostała niezauważona przez niechętnych, starosta wymieniony został wśród negatywnych bohaterów anonimowej broszury Die Polen in und bei Elbing (1832), z którą polemizował potem w gazecie Elbinger Anzeigen.
      
W okresie pełnienia urzędu starosty Abramowski ("dorobiwszy" sobie szlachectwo i herb) stał się posiadaczem ziemskim; w 1829 kupił Pęklewo, gdzie pobudował dworek z widokiem na Zalew Wiślany oraz uczynił z pobliskiego lasu naturalny park, na ówcześnie modny wzór angielski . Założył też w Pęklewie plantację wiśni: gatunku nazwanego przezeń Heiligen Hallen, które to słowo zaczerpnął z Zaczarowanego fletu Mozarta. Z czasem stał się ponadto posiadaczem ziemi w Łęczu. Przeciwnicy oskarżali Abramowskiego o nadmierne spędzanie czasu w Pęklewie, doprowadzając nawet do wydania w 1862 r. zarządzenia przez władze zwierzchnie, które zezwoliły staroście na wyjazdy wyłącznie niedzielne do posiadłości. Mimo to Abramowski aż do przejścia na emeryturę (z końcem 1867) pozostawał zameldowany *[2] w Elblągu, gdzie również posiadał nieruchomość, własne mieszkanie przy Friedrich-Wilhelms-Platz 19 (Plac Słowiański). U schyłku życia sprzedał obie posiadłości ziemskie (Łęcze i Pęklewo) i od 1871 ponownie mieszkał w Elblągu, gdzie zmarł w sierpniu 1877 (datę podaje genealogia rodu, opracowana przez Curta Abramowskiego w 1833).



*[1]Ojciec Abramowskiego po przybyciu do Elbląga musiał się uczyć języka niemieckiego.
*[2]Do Pęklewa wymeldował się 4 kwietnia 1868 r.



Źródło:
S. Gierszewski, Karol Fryderyk Abramowski (1792-1877) pruski starosta i polonofil elbląski, [w:] Zasłużeni ludzie dawnego Elbląga. Szkice biograficzne pod redakcją Mariana Biskupa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1987, s.172-180.
Wikipedia [dostęp:14.11.2012]

Wróć do spisu treści