Majewo - Historia Wysoczyzny Elbląskiej

Przejdź do treści



 
ieś Maibaum (dzisiejsze Majewo) powstała z nadania komtura elbląskiego (w latach 1304 -1312) Heinricha von Gera dla lokatora Jana (Johann) Klemme pomiędzy rokiem 1305 a 1312, ale te przywileje lokacyjne zaginęły.
Wieś powstała prawdopodobnie na surowym korzeniu i zasiedlili ją głównie osadnicy z Dolnej Saksonii. Nazwa wsi wywodzi się rzekomo od licznie rosnącej tutaj brzozy, która często wykorzystywana jest (obok innych drzew) w niemieckiej tradycji do wykonania „Słupa majowego” lub „Drzewka majowego” czyli „Maibaum”.
 
W dniu 27 stycznia 1331 roku komtur elbląski (w latach 1321-1331) Hermann von Öttingen odnowił przywileje w Preußisch Holland (Pasłęk) sołtysowi Piotrowi (Peter) Klemme. Majewo miało wówczas 60 włók, z których sześć wolnych od podatku należało do sołtysa. Za każdą z pozostałych 54 włók płacono rocznie pół marki, cztery kury i daninę w zbożu, tzw. płużne (Pflugkorn).
 
W dniu 11 lutego 1398 roku w Kadynach komtur elbląski (w latach 1396-1402) Konrad Grafen von Kyburg rozpatrywał spór sołtysa Majewa Jakuba (Jakob) z gospodarzem Arnoldem Hintze. Każdy z nich posiadał po trzy wolne włóki sołtysie i urząd sołtysa sprawowali na zmianę. Ponieważ doprowadziło to do wielu nadużyć, komtur nakazał aby: Jakub odtąd sprawował urząd sołtysa Majewa i sądy samodzielnie, natomiast Arnold ma zachować swoje trzy włóki wolne od podatku. Sołtys Jakub w razie wojny ma stawiać się  na koniu i w zbroi, za to Arnold za każdy tydzień służby wojskowej ma mu zapłacić ćwierć marki. Wszelkie szkody poniesione przez Jakuba w służbie wojskowej nie będą przez Arnolda pokrywane. Pozostałe obciążenia sołtysie mają pokrywać wspólnie. Grzywny wpływające do urzędu sołtysa z tytułu dużego sądownictwa będą dzielone między obu, lecz z małego sądownictwa należą się tylko Jakubowi.
 
W czasach polskich (1466-1772) Majewo należało do starostwa tolkmickiego. Jednak wieś była wielokrotnie zastawiana do Elbląga, co sprawiło, a może przede wszystkim bliskość kościoła protestanckiego w Neu Münsterberg (Nowe Monasterzysko), iż wieś stała się ewangelicka, chociaż całe starostwo tolkmickie było silnie katolickie. Później parafia Majewo należała do kościoła w Milejewie (Trunz).
 
Starostwo tolkmickie w 1742 roku zostało skontrolowane przez Komisję Królewską, Majewo posiadało dalej 60 włók (1020 ha), z czego siedem wolnych należało do sołtysa. Działka sołtysa zwiększyła się więc od czasów Zakonu o jedną włókę. Z pozostałych włók, 11 było ugorami – nazywały się Jacobshufen, 28 włók podlegało podatkom a 14 włók było pańszczyźnianych.
 
Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 roku Majewo z całym Starostwem należało do Królewskiego Pruskiego Urzędu Dóbr Skarbowych w Tolkmicku (Königlich Preußischen Domänenamt Tolkemit). Obszar starostwa należał do powiatu malborskiego w prowincji Prusy Zachodnie Królestwa Pruskiego. Począwszy od 1 lipca 1818 roku Majewo należało do nowo utworzonego powiatu elbląskiego w rejencji gdańskiej.
 

Krowy Augusta Bindinga.

Do 1861 roku, kiedy dokonano w Majewie podziału ziemi uprawnej, była ona uprawiana wspólnie przez chłopów pod kierownictwem sołtysa. Bydło i trzoda były również wspólnie wypasane przez wiejskich pasterzy. Teraz każdy rolnik otrzymał część gruntów rolnych i pastwisk, które sam uprawiał i prowadził na nich hodowlę na własną rękę.

Pierwszy przewodniczący gminy Majewo, wybrany na podstawie nowej ordynacji okręgu z 1874 roku nazywał się Michael Binding. Od tego momentu jak wszędzie, skończyła się wolność sołtysa.
 
Przy spisie ludności z dnia 1 grudnia 1885 Majewo liczyło 704 mieszkańców.
 
Podczas manewrów wojskowych w dniu 10 września 1894 roku na wzniesieniu "Quitsch Berg" (Jarzębinka) w pobliżu Majewa (ok. 1km) przebywał cesarz Wilhelm II i cesarzowa Augusta Wiktoria.

 
Gospoda Petera Dröse.

Günter Mauter pisze w "Badanie genealogii. Peter Pankrath: informacja o moim życiu":
 
W 1898 byłem robotnikiem u karczmarza Petera Dröse. Miał karczmę oraz pół hufy. Był żonaty z kobietą z Gr. Stoboy, prawdopodobnie Thiel (Christina Thiel, ur. 15.01.1854). Z tego małżeństwa urodziły się trzy dziewczyny i jeden syn.

Pierwsza córka miała otrzymać karczmę. Jednakże pod nieobecność Petera Dröse –był w kąpielisku z powodu reumatyzmu – jego żona obiecała ją przyszłemu zięciowi nazwiskiem Kuhn, z Baumgarth. Gdy Peter Dröse wrócił z kąpieliska i dowiedział się o zamiarach żony, unieważnił jej obietnice.
 
Po kilku dniach w gospodarstwie Petera Dröse wybuchł pożar. Paliła się jednak tylko stodoła budynek karczmy – dom mieszkalny i sala taneczna ocalały. Poza tym spaliła się stodoła i stajnia u gospodarza Schiek’a, to samo u gospodarza Böhnke. U Gottfrieda Kuhn spaliła się stajnia i stodoła a u Petera Vollerthun wszystko. Także u Michela Lenz spaliło się wszystko, u Fritza Wölk stajnia i stodoła, u Petera Jepp wszystko oprócz stodoły.
 
Razem spaliło się 14 gospodarstw. W tym czasie jeszcze nie byłem u Liedtke-Dröse. Znajdowaliśmy się na polu w kierunku Blumenau. Sąsiad Gottried Kuhn II przybiegł z wiadomością, że pali się Maibaum. Właśnie zbieraliśmy buraki lecz wszyscy mężczyźni pobiegli do Maibaum, każdy do domu. Ja udałem się do swojego pokoju, założyłem buty i wiadrami z wodą próbowałem gasić dach u mojego ojca. Mój brat August w tym czasie był w wojsku.
 
Podczas pożaru w 1906 roku w Majewie spaliło się całkowicie dziewięć gospodarstw.
 
W latach 1907-1909 wieś uzyskała połączenie drogowe z Milejewem. W 1912 roku epidemia dyfterytu zdziesiątkowała dzieci Majewa (12 dzieci zmarło).


Pomnik żołnierzy mieszkańców  Majewa poległych w I wojnie światowej.

W dniu 10 lipca 1921 roku w Majewie został poświęcony pomnik żołnierzy mieszkańców poległych (33 straciło życie) w I wojnie światowej. W roku tym młodzi mężczyźni, pod przewodnictwem nauczyciela Paula Smaka, założyli „Turn- und Sportverein Maibaum(Klub Sportowy Majewo). W latach 1921–1933 Klub działał bardzo aktywnie, cieszył się uznaniem i sympatią mieszkańców wsi. W roku 1934 powstała Ochotnicza Straż Pożarna.

Mieszkańcy Majewa byli bardzo przywiązani do tradycji, tutaj szczególnie długo zachował się stary strój ludowy noszony na Wysoczyźnie Elbląskiej. W dniu 4 lipca 1920 roku, podczas obchodów Dnia Niemieckiego w Elblągu, kilku mieszkańców Majewa pokazało się w starych strojach, które nie były już noszone od ponad pół wieku.

Dom sołtysa Majewa.

Szkoła w Majewie powstała dopiero w czasach zaboru pruskiego. W 1786 roku jest ona zwana Königliche Gnadenschule (Królewską Szkołą Łask), gdyż powstała z funduszy państwowych. Pierwszym nauczycielem był Christlieb Martin Block, pochodzący z Rügenwalde, który od 1784 roku był nauczycielem w Piastowie (Königshagen). Zanim zbudowano w 1787 roku budynek szkolny, uczniowie uczyli się w tzw. szkole wędrownej (w prywatnych domostwach mieszkańców). Nowy budynek został poświęcony w 1788 roku. W tym samym roku Block został sprawdzony przez elbląskiego inspektora kościelnego i szkolnego Webera i następnie zatrudniony. W 1800 roku nauczyciel Block zmarł. W 1826 roku stary budynek szkoły został sprzedany za 166 talarów i w tym samym roku zbudowano nowy budynek na błoniach. Budowa miała jednak wiele usterek i odpowiedzialny radca urzędu Taureck nie zdołał ich usunąć. W 1862 roku szkoła została rozbudowana o przybudówkę. W 1881 roku Majewo otrzymało kolejną szkołę. Poświęcenie odbyło się w dniu 28 października tegoż samego roku. Wówczas nauczycielem był Michael Lenz.


    Dom podcieniowy w Majewie. Fot. Franz Surand początek XX w.
                                                           
Dom podcieniowy w Majewie. Fot. Franz Surand początek XX w.

W dniu 21 czerwca 1899 roku cesarz Wilhelm II podróżował samochodem (prawdopodobnie z Elbląga) przez Milejewo do Kadyn, gdy przejeżdżał przez Majewo uczniowie tutejszej szkoły utworzyli szpaler powitalny.

Majewo w 1925 roku miało 1020 ha i 671 mieszkańców.
 
W dniach 26-27 stycznia 1945 roku pierwsze oddziały radzieckie z północnego zachodu zaczęły przebijać się do wsi. Dwanaście osób z Majewa zostało przez nich rozstrzelane. Pochowano ich na południe od wsi w lesie. Pozostała ludność niemiecka została wysiedlona z Majewa do końca 1946 roku.



 
Legenda o Majewie
 
Zapadnięta kaplica
 
W sercu Wysoczyzny Elbląskiej, niedaleko Milejewa leży Majewo, wieś założona przez Krzyżaków, w 1305 r. Nazwa tej miejscowości wywodzi się od ludowego określenia brzozy - Maibaum - drzewo majowe.
Na północ od wsi, przy rozstajach dróg z Majewa do Zajączkowa i Karszewa, do początku XIX wieku, stała kapliczka. Niewysoki pagórek, na którym ją wybudowano, nazywano cmentarzem, mimo, że od niepamiętnych czasów nie było tu żadnego grobu. Kto wie, może w dawnych czasach grzebano w tym miejscu ofiary zarazy.
Majewo należało wówczas do kościoła parafialnego w Nowym Monasterzysku. Kaplica stanowiła namiastkę świątyni, w której odbywały się niektóre nabożeństwa i wspólne modlitwy.
Rok 1806 przyniósł wojnę francusko- pruską. Jesienią nastąpiła przerwa w działaniach militarnych, żołnierze napoleońscy rozlokowali się po wsiach i miasteczkach pruskich. W Majewie znalazł się również mały oddział wojska francuskiego. Pewnej nocy kilku pijanych Francuzów wracało z karczmy w Zajączkowie. Na rozstajach zaskoczył ich jesienny deszcz. Schronili się więc do kaplicy. Mieli ze sobą kilka flaszek gorzałki i kontynuowali picie, które przemieniło się w pijacką orgię: tańce, sprośne śpiewy, bluźniercze okrzyki. Nagle niebo nad kaplicą rozdarła błyskawica, potężny grzmot zatrząsnął posadami kaplicy. Żołnierze patrzyli osłupiali z przerażenia, na ich głowy opadło sklepienie kaplicy, a podłoga osuwała się spod nóg. Kaplica zapadła się pod ziemię, zostało po niej jedynie zagłębienie w kształcie leja. Każdej jesieni, w rocznicę tamtego wydarzenia (pod koniec listopada), dobiegają spod ziemi jęki grzesznych żołdaków, a  ich dusze błąkają się po rozstajach dróg.
(D. Barton, Romantyczna Wysoczyzna: legendy , Wydawca: Maria Wolska, Sztutowo 1995.)

Źródło:
E.G. Kerstan, Die Geschichte des Landkreises Elbing, Elbląg 1925, s.141-143.
D. Barton, Romantyczna Wysoczyzna: legendy , Wydawca: Maria Wolska, Sztutowo 1995.
G. Mauter, Badanie genealogii. Peter Pankrath, [publikacja pdf]
Wróć do spisu treści