Nazwy przejściowe/tymczasowe - Historia Wysoczyzny Elbląskiej

Przejdź do treści



- czyli o tym jak Wysoka stała się Bogdańcem, a Bogdaniec Suchaczem.

ntencją autora niniejszego artykułu jest przedstawienie [w zarysie] procesu wprowadzania polskich nazw miejscowych na terenie gmin powiatu elbląskiego (Elbląg (częściowo), Pomorska Wieś, Łęcze, Tolkmicko i Milejewo) znajdujących się w obrębie Wysoczyzny Elbląskiej, w okresie od zakończenia II wojny światowej do początku lat 50-tych XX wieku. W owym czasie wiele miejscowości na tzw. Ziemiach Odzyskanych miało po kilka nazw, które ulegały częstym zmianom, przybierając formy nie uzasadnione historycznie oraz nie mające urzędowej aprobaty. Do dnia dzisiejszego bywają trudności z ich identyfikacją. Niektóre nazwy były w użyciu przez krótki, inne przez dłuższy okres, są też takie, które jeszcze dziś są nieformalnie używane.
      
Wcześniej na interesującym nas obszarze istniały nazwy pochodzenia bałtyjskiego (pruskie, litewskie i jaćwieskie), niemieckiego i słowiańskiego (zarówno o genezie zachodnio-słowiańskiej i wschodnio-słowiańskiej). Od 1823 roku wszelkie nowo powstające tutaj wsie i drobniejsze osady dostawały już tylko nazwy o brzmieniu niemieckim. Po dojściu Adolfa Hitlera do władzy (1933) wiele dawnych nazw tego obszaru zmieniło swe brzmienie - w nazwach musiały dominować cechy tylko jednego języka, jednej kultury i jednej narodowości. Analogicznie postąpiono po 1946 roku na obszarze byłych Prus Wschodnich będącym pod administracją Związku Radzieckiego (dzisiejszy obwód kaliningradzki), gdzie wymazano wszelkie ślady poprzedniego nazewnictwa, niezależnie od jego genezy (wyjątkiem są dwa hydronimy: rzeka Niemen i Pregoła), a nadano nowe nazwy rosyjskie.

Jednym z pierwszych zadań jakie dla polskiej administracji, osadników i przesiedleńców, którzy w maju 1945 roku przybyli w okolice Elbląga, była konieczność nadania nazw polskich nowym siedliskom. "Pierwsze" nazwy były prowizoryczne, często nie mające związku z uwarunkowaniami historycznymi i położeniem topograficznym, bywały oparte na dosłownych lub nieudolnych tłumaczeniach z języka niemieckiego. Priorytet stanowiła wówczas szybka integracja z resztą kraju, a ustalone nazwy miały nawiązywać m.in. do polskiej przeszłości tych obszarów. Na Wysoczyźnie Elbląskiej było to szczególnie trudne, ponieważ tylko kilka z zastanych nazw niemieckich posiadało polskie odpowiedniki [zob. tabela poniżej].
     
Wobec narastającego bezładu w zmianie nazw miejscowości, z końcem lipca 1945 roku władze województwa gdańskiego wydały dyrektywę stanowiącą, że o nadawaniu nowych nazw ma decydować Minister Administracji Publicznej (wówczas Władysław Kiernik). Wojewoda gdański Mieczysław Okęcki zażądał od podległych sobie starostów oraz zarządów gmin, wyznaczając termin do 15 września 1945 roku, przedstawienia propozycji zmiany nazw miejscowości na ich terenie. Gminy Wysoczyzny Elbląskiej wywiązały się z tego w wyznaczonym terminie, jednak przedłożono niepełną propozycję nowych nazw, gdyż uwzględniono tylko miejscowości zamieszkałe przez osadników polskich (np. według danych z lipca 1945 w gminach wiejskich powiatu elbląskiego i miescie Tolkmicku liczba ludności polskiej nie przekraczała 600 osób, natomiast niemieckiej było 4500 osób. W listopadzie 1945 w gm.Tolkmicko zarejestrowano tylko 94 osadników polskich w  miejscowościach Kadyny, Pogrodzie i Chojnowo). Propozycje z rejonu rozpatrywała komisja szczebla wojewódzkiego, w której skład wchodzili przedstawiciele władz, eksperci z Instytutu Bałtyckiego (z siedzibą w Gdyni), pracownicy Poczty Polskiej oraz PKP. Weryfikacją złożonych propozycji nazw zajęli się specjaliści z Instytutu Bałtyckiego pod przewodnictwem Kazimiery Jeżowej-Paszkowskiej. W grudniu 1945 roku Komisja Instytutu Bałtyckiego przedstawiła nazwy miejscowości dla powiatu elbląskiego. Jednak nie ustrzeżono się przed popełnieniem dalszych błędów. Do wyżej wymienionych należy dodać nieprawidłowe umiejscowienie nazw w terenie, oraz dzielenie dawnych osiedli nadając im osobne nazwy (np. dawne Reimannsfelde podzielono na Nadbrzeże i Połoniny), lub ich nieuzasadnione łączenie. Część nazw stanowiło zmodyfikowane nazwy zastane, jak np.: Gross Steinort - Sztynort (Kamionek Wielki), Dörbeck - Dorobek (Próchnik), Rückenau - Rychnowy, Hütte - Huta (Huta Żuławska), Rakau - Rakowo, Kickelhof - Kikoły. Pojawiły się też niczym nieuzasadnione nazwy "dziwolągi", jak na przykład: Kłaki (Wodynia), czy Drężno (Milejewo). Zaistniałą sytuację poprawiło dopiero reaktywowanie w lutym 1946 roku, przedwojennej Komisji Ustalania Nazw Miejscowości *[1] (dalej: KUNM). Komisja ta miała kompetencje do nadawania nazw urzędowych, a wszystkie nazwy tymczasowe ustalone przez inne czynniki straciły prawne znaczenie.
      
Do chwili rozpoczęcia działalności przez Komisję Główną KUNM większość miejscowości posiadało po kilka nazw przejściowych. Najlepiej obrazuje to przykład Tolkmicka, gdzie do lutego 1946 roku używano nazwy zastanej Tolkemit lub jej spolszczonych form: Tolkmity, Tolemko, Tolkomicko, a do końca tego roku nazwy Świteź *[2], która funkcjonowała na wniosek komisji powiatowej. Problem z wielością nazw rozwiązało ostatecznie KUNM nadając w dniu 16 grudnia 1946 roku nazwę urzędową Tolkmicko [nazwa historyczna pochodzenia staropruskiego - przyp. W.K.]. Podobnie przedstawiała się sytuacja pobliskiej miejscowości Cadinen, która posiadała od dawna polski odpowiednik Kadyny. Do grudnia 1946 roku miejscowość przechodziła swoistą metamorfozę: Cadinen - Wesoły Dwór - Śródborze - Kadyń - Kadyny. Kolejny przykład to dzisiejsze Milejewo: Trunz - Kościelno- Jurandowo, ale też Trunc, Trąc i  Drężno, w końcu od 22 sierpnia 1947 roku - Milejewo. Analogicznych przykładów jest wiele.


*[1]KUNM powstała w 1934 r.; w latach 1948-2003 działała jako Komisja Ustalania Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych; od 29 sierpnia 2003 roku jako Komisja Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych.
*[2]Jest to przykład przenoszenia nazw z utraconych ziem wschodnich.
ość częstym zjawiskiem było przenoszenie przez osadników i repatriantów nazw miejscowości z rodzimych stron, albo nadawanie nazw o charakterze patriotycznym, literackim czy propagandowym. Przykłady takich nazw to: Asnykowo (Nowinka), Moniuszkowo (Pogrodzie), Piastów i Bogdaniec [dla Suchacza], Jurandowo (Milejewo), Wallenrodów (Kikoły), Bierutowo (Pomorska Wieś). Osadę Panklau (Pęklewo) chciano nazwać Radomińsko, na cześć ówczesnego starosty Tadeusza Radomińskiego, jednak nazwę anulowano na wniosek samego starosty. Obecny Święty Kamień [dawniej Wieck] jest przykładem stworzenia nowej nazwy od obiektu fizjograficznego - ogromnego głazu narzutowego, miejsca kultu dawnych Prusów. Wcześniejsze nazwy przejściowe Nawieki i Nowy Wiek [obecnie nazwa leśniczówki] zostały zakwestionowane przez komisję "krakowską" *[3], która ustaliła obecną nazwę obowiązującą od 15 marca 1947 roku.
     
Na omawianym terenie jest kilka miejsc z "martwą" nazwą (pomijając miejscowości, które fizycznie już nie istnieją, np. Zawiszyn (29.12.1950) czy Jagodno Wielkie), jak np. Nowe Pęklewo (29.12.50), Ostróg (12.02.1948), Witowo (29.12.1950). Na przykład, kiedy zapytamy mieszkańców ostatniego przysiółka; Gdzie jest Witowo? ... to prawdopodobnie nie uzyskamy żadnej informacji. Pytając o Hopehill, Wzgórze Nadziei lub getto, prawie każdy z okolicznych mieszkańców wskaże nam drogę. Jedną z nazw przejściowych Witowa było Nadbrzeże [zob. tabela], od 15 marca 1947 roku tę nazwę otrzymała część dawnego Reimannsfelde, podzielonego na Nadbrzeże i Połoniny. Przysiółek przez pewien czas należał do Kamienicy Elbląskiej [zob. temat], która obecnie jest częścią Kamionka Wielkiego, natomiast "urzędowe" Witowo to teraz Nadbrzeże 7. Jedną z nazw przejściowych Reimannsfelde - Glinianka, okoliczna ludność nazywa przysiółek koło Bogdańca.

Początkowo nazwy ulegały częstym, uzasadnionym lub nie, poprawkom i zmianom, a czasem zmieniały też swoją lokalizację. Wprowadzone przez KUNM zmiany nazw miejscowości oznaczały według A.Wełniaka:
[...] całkowite wyrugowanie niektórych nazw przejściowych. Te ostatnie były czasami przenoszone na nazwy osad, przysiółków, koloni i wybudowań położonych w bezpośrednim sąsiedztwie miejscowości, której nazwa została urzędowo zmieniona. W powiecie elbląskim przykładami są: Bogdaniec [Hohenhaff - Wysoka od 29.12.1950 r. - przyp.W.K.] (położona koło dzisiejszego Suchacza), Romanowo (b.PGR koło Kamiennika Wielkiego), Janówek (koło miejscowości Kikoły)...

(A. Wełniak, op. cit.,s.175)       
      

Starostwo Powiatowe w Elblągu. Referat Rolnictwa i Reform Rolnych. Statystyka i spisy rok 1948.
(APE z/s w Malborku, SPE w Elblągu, Nr 25, poz. 580.)

      
Są przykłady nazw (np.: Nowakowo** do 19.12.1946; do 1950 Stare Batorowo; Stare Nowakowo od 03.11.1950; od 2004 Nowakowo), Witowo** od 29.12.1950, Wysoka od 29.12.1950 (Bogdaniec *), Kikoły** od 29.12.1950 (Lipnik), Ostrogóra** (Ostrobrzeg), kiedy  nazwa zwyczajowa/tradycyjna bierze górę nad nazwą urzędową**- bez potwierdzenia zmian urzędowych tych nazw w Dziennikach Ustaw i Monitorach Polskich. Niektóre nazwy - nie urzędowe - były lub są używane przez lokalną administrację, w oznakowaniu dróg, w publikacjach i na mapach topograficznych.

      
Na przykład jezioro Druzno (urzędowa nazwa została wprowadzona zarządzeniem MAP z dnia 17 września 1949 roku, zastąpiła niemiecką nazwę Drausen See, M.P. 1949 nr 76 poz. 947, s.12) powszechnie występuje pod nazwą "Drużno" - jedna literka, a jednak różnica.

W pracy zbiorowej pod redakcją Czesława Niteckiego pt. Jezioro Druzno. Monografia Przyrodnicza czytamy:
[...] Z przytoczonego fragmentu [ze "Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich", pod redakcją F. Sulmierskiego, B. Chlebowskiego i W. Walewskiego z 1881 r., pod hasłem Druzno - przyp.W.K.] wynika też, że już wtedy były niejasności z nazwą zbiornika, bo funkcjonowała też nazwa „Drużna”. Trudno ustalić kiedy zaczęło się to zamieszanie w nazewnictwie. Pod koniec XIII w. znane było pod pruską nazwą Drusen. Później pojawia się niemiecka nazwa Drausen (Górnowicz 1976). Po II wojnie światowej mimo nazwy urzędowej  jezioro „Druzno” zawartej w Państwowym Rejestrze Nazw Geograficznych i Słowniku nazw geograficznych Polski Zachodniej i Północnej Rosponda z 1951 r. zastępującej niemiecką nazwę „Drausensee” pojawiła się w dość powszechnym użyciu nazwa jezioro „Drużno”. Nazwa ta figuruje w różnych publikacjach, na niektórych mapach, a nawet w dokumentach państwowych. Rezerwat przyrody utworzony pod koniec 1966 r. nosi nazwę  Rezerwat Przyrody „Jezioro Drużno” Mamy więc taką dziwną sytuację, że rezerwat przyrody o nazwie „Jezioro Drużno” istnieje na jeziorze Druzno. Podobnie jest w odniesieniu do nazw innych form ochrony tego zbiornika, np. obszar Natura 2000 „Jez. Drużno”.

Upowszechnieniu właściwej nazwy na pewno nie ułatwia fakt, że niedaleko jeziora jest wieś o nazwie „Drużno”.  Czy niniejsza książka, w której konsekwentnie we wszystkich rozdziałach używa się nazwy obowiązującej przyczyni się do jej upowszechnienia w literaturze przyrodniczej? Czas pokaże.



*[3]II Regionalna Komisja Krakowska KUNM działała w trzech sekcjach: historycznej, językoznawczej i geograficznej.

** W przypadku Nowakowa i Bogdańca (pow. elbląski), nazwy te występują w wykazie urzędowych nazw miejscowości (uwzględniającym ostatnie zmiany) z dnia 1 stycznia 2012 r., sporządzonego na mocy rozporządzenia Ministra Administracji i Cyfryzacji (z dnia 27 grudnia 2011 r. Dz.U. Nr 291, poz. 1711). W wykazie występują też: Kikoły, jako przysiółek wsi Kadyny, Ostrogóra, jako część wsi Łęcze - Lipnik  i Ostrobrzeg nie są nazwami urzędowymi. Osady Witowo i Wysoka nie występują w wykazie miejscowości gminy Tolkmicko. Przy sporządzaniu wykazu uwzględniono zmiany formalne dokonane po 1980 r., opublikowane w Dziennikach Ustaw i Monitorach Polskich.

TABELA NAZW

Nazwa obecna
(aktualnie obowiązująca)

Nazwa niemiecka

Polska nazwa
-
1945 *

Nazwy przejściowe

Propozycja Instytutu Bałtyckiego

Inne nazwy

Batorowo

Neu Terranova

-

Nowe Batorowo

Nowizna Nowa

-

Bielany Małe (29.12.1950**) m.Elbląg

Klein Bieland

-

Bielany Małe

-

-

Bielany Wielkie (29.12.1950**)
m.Elbląg

Gross Bieland

-

Wolność, Bielany Duże

-

-

Bogdaniec

Wysoka (29.12.1950**- ?)

Hohenhaff

-

Wysoka

-

-

Brzezina (12.02.1948**)

Birkau, Bierkowe

-

Brzezin, Brzezina

Brzezina

Birkowice

Chojnowo (28.06.1948**)

Konradswalde (1908),
Conradswalde
(1939)

-

Chojny, Chojnowo

Koniecwałd

-

Czechowo
Böhmischgut
-
Lisy
Czechówek
-

Dąbrowa (12.02.1948**)

(lub Kolonia Dąbrowa)
m.Elbląg

Damerau

Dąbrowa

Dąbrowa

Dąbrowa

-

Dębice (09.12.1947)

(12.02.1948**)
Dębica m.Elbląg (1992 -)
Dambitzen

Dębice

Dębice, Dębica

Dębica

-

Dębołęka

Neu Eichwalde

-

Dębowy Las

-

-

Drewnik (12.02.1948**)
m.Elbląg (1992 -)

Drewshof

-

Stary Dwór, Zajazd

Drzewica

-

Gronowo Górne

Gronowo (22.08.1947**),  

Grunau Höhe

Gronowo

Gronowo Górne, Gronowo

Grunowo

-

Huta Żuławska
(22.09.1953** -)

Huta (12.02.1948**),

Hütte
Schönbuche

Huta

Budy, Budzisze

Huta

Nowe Chaty

Jagodno (31.12.1999**),
Jagodna Mała (29.12.1950**),
Jagodna (15.03.1947**)

Klein Wogenap
(01/09/1939-),
Klein Wogenab
(1871-1938),
Klein Wogenapp
(1785-),
Wogenap (-1785)

-

Bobrówka, Jeżewo Małe

Jeziorno Małe

-

Jagodno Wielkie

Jagodna Wielka (03.11.1950)

Gross Wogenap
Wugenap

-

Bobrówka, Jeżewo Duże

Jeziorno Duże

-

Jagodnik (28.06.1948**)

Behrendshagen

-

Jagodowo

Krzewie

-

Jelenia Dolina (29.12.1950**) m.Elbląg (1998)

Gasthaus Hirschkrug
(1908) ,
Hirschkrug (1939 -)

-

Jeleniewo

-

-

Kadyny (19.12.1946**)

Cadinen (- 1939),
Kadinen
(1939 -),
Kudin

Kadyny

Wesoły Dwór, Kadyny

Kadyny

Śródborze, Kadyń,
Kadynia

Kamiennik Wielki

Kamiennik (22.08.1947**),  

Gross Stoboi,
Gross Stoboy,
Gross Stobayn

Wielkie Stoboy

Romanowo, Stobój

Stobno Wielkie

Stoboje, Romanów

Kamionek Wielki (16.12.1946**)

Gross Steinort

Stejnort, Sztynort

Wielki Kamień, Kamienica

Sztynort Wielki

Kamieniów

Kikoły (29.12.1950**) [Lipnik]

Kickelhof

-

Janów, Janówek

-

Wallenrodów, Lipniki

Kikolski Młyn (03.11.1950**)

Kickelhof-Mühle

-

-

-

-

Krasny Las (28.06.1948**) m.Elbląg

Neu Schönwalde

-

Nowy Las, Czarnolesie

Uroczysko Nowe

Zalesice

Krynica Morska (19.12.1958),
Łysica (01.07.1947)
Kahlberg-Liep
-
Polonia, Łysa Góra, Krynica Morska
-
Krynica
Pomorska

Łęcze (16.12.1946**)

Lenzen

Łęcze, Łężno, Łęcza

Łęcze

Łęcze

Łączany, Łęcza

Majewo (28.06.1948**)

Maibaum

-

Grodzisko, Majówka

Gaik

-

Milejewo (22.08.1947**)

Trunz

-

Kościelno, Jurandowo

Drężno

Trąc

Modrzewina (16.12.1946**) m.Elbląg

Lärchwalde

-

Modrzewie

Modrzewina

-

Myślęcin (28.06.1948**)
Meislatein
-
Grabiny, Myślatyn
- -

Nadbrzeże (15.03.1947**)

Reimannsfelde

-

Glinianka, Połoniny

-

-

Nowakowo (19.12.1946**),

Stare Nowakowo (03.11.1950**)

Alt Terranova

-

Stare Batorowo

Nowizna Stara

-

Nowe Pęklewo (29.12.1950**)

Neu Panklau

-

Nowozacisze,
Nowa Janówka

Nowe Radomińsko

-

Nowinka (12.02.1948**)

Neuendorf-
-
Kämmereidorf
(1908),
Kämmereidorf (1938-)

Nowa Wieś

Nowa Wieś, Asnykowo

-

Nowiny

Nowa Karczma [Piaski]
(28.06.1948**)
Neukrug

Piaski
Nowa Karczma
Stromiec

Ostrogóra [Ostrobrzeg]

(03.11.1950)

Scharffenberg
(01.09.1939 -),
Scharfenberg
(- 1938)

Ostrobrzeg

-

-

Ogrodniki (28.06.1948**)

Baumgart

-

Ogrodowo, Ogrodniki

Drzewno

Bągart

Ostróg (12.02.1948**)

Bollwerk

-

Bolesławowo

Okopy

-

Pagórki (29.12.1950**)

Rehberg

-

Górki

-

-

Pęklewo (15.03.1947**)

Panklau

-

Zacisze, Janówka

-

Radomińsko

Pięknolas, Stary Krasny Las (03.11.1950**)
Alt Schönwalde

-

Stary Las, Czarnolesie

Uroczysko

Pięknolesie

Piastowo (28.06.1948**)

Königshagen

-

Królewszczyzna, Piastowo

Królewo

Piastów

Pogrodzie (22.08.1947**)

Nowy Kościół (-22.08.1947)

Neukirch-Höhe (1908), Neukirchhöhe (1938-)

Nowa Cerkiew

Nowy Kościół, Moniuszkowo

Nowa Cerkiew

-

Pomorska Wieś (12.02.1948**)

Pomehrendorf

Pomorska Wieś

Bierutowo

Pomorska Wieś

Pomorzany

Próchnik (22.08.1947**) m.Elbląg (1998-)

Dörbeck

-

Strumykowo

Dorobek

Dyrbek

Przebrno (28.06.1948**)
Pröbbernau
-
Rybacko, Rybaki
Przebrno
Rybniewo

Przezmark (28.06.1948**)

Preussisch Mark (1939),
Preuschmark (1908)

Przesmark

Jabłonna Pomorska,
Wańkowicze

-

Konradów

Przybyłowo (28.06.1948**)

Dünhofen

-

Przybyłów. Przybytów

Piaski

Dunowo, Przybytowo

Przylesie (03.11.1950)
Luisenthal

-

Leśnica, Przylesie

-

-

Ptaszkowo (28.06.1948**)
Vöglers
-
Ptaszków
Ptaszki
-

Rakowo [k.Ogrodnik] (29.12.1950**)

Rakau

-

Michałówka, Michałów

Rakowo

Raków

Rakowo (29.12.1950**)
m.
Elbląg

Klein Röbern,
Gross Teichhof, Jungschulzenhof, Hellwigshof

-

-

-

-

Rubno Wielkie (16.12.1946**)
m.Elbląg

Gross Röbern

-

Stefanówka, Smętkowo

Stawisko

-

Rychnowy (28.06.1948**)

Rückenau

-

Zapole, Starówka

Rychnowo

-

Sierpin (28.06.1948**)

Serpin

-

Serpiny, Sierpinek

Sierpin

Serpinów

Skowronki (01.07.1947)
Vogelsang
-
Ptaszków
Bieńkowo
-

Stawnik (29.12.1950**)
m.Elbląg

Wangenheimshof, Brandshöfchen, Klein Teichhof (-1908), Elbing-Klein Teichhof (1938-)

-

-

-

-

Stoboje (11.12.1998-), Kamiennik Mały (-03.11.1950)
Klein Stoboi,
Klein Stoboy

Małe Stoboy

Mała Wieś, Stobój

-

Stoboje

Stodolniki (03.11.1950)
Teckenort
-
Stodolniki
- -

Stolin (03.11.1950)

Stollinen

-

Leśniczówka

-

-

Suchacz (19.12.1946**)

Succase

-

Piastów, Bogdaniec

Rybnik

Sukazy

Święty Kamień (15.03.1947**)

Wieck,
Wiek

-

Dąbrowa, Nawieki, Nowy Wiek

-

-

Tolkmicko (16.12.1946**)

Tolkemit,
Tolkemethe

Tolkomicko, Tolkmicko

Tolkmicko, Świteź

Tolkmicko

-

Weklice (28.06.1948**)

Weklitz, Wöklitz (01.09.1939-),
Wöcklitz (-1938)

-

Dolina Szwajcarska, Winnica

Weklice

-

Wilkowo (28.06.1948**)

Wolfsdorf Höhe

-

Wilkowo

Wilcza Góra

Wilczno

Witowo (29.12.1950 -) [Kamienica Elbląska, Nadbrzeże]

Hopehill

-

Góra Nadziei,
Wzgórze Nadziei,

Nadbrzeże

-

Nadbrzeżna

Wodynia (28.06.1948**)

(-1938)

Clack Dorff,
(1938-)
Klakendorf, lub Klaukendorf, lub Klackendorff

-

Kąty, Woda

Kłaki

Przybyszów

Zalesie
Schönmoor
-
Zalesie
Polesie
Zabagno

Zawada (29.12.1950**) m.Elbląg

Pangritz Kolonie

-

-

-

-

Zawiszyn (29.12.1950**)

Koggenhöfen
(1939 -),
Koggenhoefen (-1938)

-

Stary Folwark, Zawiszany

-

-

* Skorowidz polsko-niemiecki i niemiecko-polski miejscowości Województwa Pomorskiego i w. m. Gdańska, Poznań 1920 r.
Ułożony na podstawie mapy sztabowej 1 : 300 000 : z uwzględnieniem : Słow. geogr., Fontes, St. Ramułta, Dr. W. Kętrzyńskiego, X. W. Wojciechowskiego i Dr. Spandowskiego, B. Ślaskiego, Il. rocznika Gryfa, mapy Fr. Bąkowskiego, dzieła "Komisji dla ustalenia nazw" w Toruniu (X. Czaplewski, X. Mańkowski, X. Wojciechowski, Dr. Majkowski) oraz książki pocztowej z 1914-go roku.
** Data ogłoszenia w MP.


Rozporządzeniem Ministra Administracji Publicznej z dnia 11 lutego 1949 r. o przywróceniu i ustaleniu nazw miejscowości (M.P. 28.03.1949 r. Nr A-17,  poz.225.), nastąpiła zmiana nazw niektórych obiektów fizjograficznych:
Rzeka Elbing / Elbląg, Oberländer Kanal /  Kanał Elbląski, Nogat / Nogat, Passarge / Pasłęka, Pregel / Pręgoła, Kraffohl Schleuse / Śluza Bielnicka, Elbing Weichsel / Szkarpawa.

Zarządzeniem Ministra Administracji Publicznej z dnia 15 grudnia 1949 roku o przywróceniu i ustaleniu nazw miejscowości (M.P. z 1950 r. Nr 8, poz. 76.) niemiecką nazwę Frisches Haff zmieniono na Zalew Wiślany. W dniu 27.09.1958 roku na mocy Zarządzenia Nr 198 Prezesa Rady Ministrów J. Cyrankiewicza zmieniono nazwy niektórych obiektów fizjograficznych omawianego obszaru:
Burgwall Tolkemitter / Tolkmickie Wały, Spitz Berg / Ostra (k.Tolkmicka), Cadiner Wald / Kadyński Las, Etzdorf Wall / Kadyński Wał, Strohbruchs Berg / Szara (Pagórki), Dorbecker Schweiz / Próchnik, Grenz Berg / Graniczna (Próchnik -Elbląg), Heiliger Stein / Święty Kamień. Mühlen Bach p.Tolkmit */Iłowiec, Mühlen Bach p.Cadinen/ Kadyńska Struga, Mühlen Bach p.Lenzen / Widawka, Wogenap Bach / Jagodzinka, Ziegelwald [Las Ceglany] / Gliniczki, Silber Berg [Srebrna Góra] / Biała, Butter Berg / Milejewska Góra (też Maślana Góra), Hafer Berg / Czubatka (też Owsiana Góra, Piastowo), Quitsch Berg / Jarzębinka (Majewo), Kirchsteig Berg / Jastrzębia Góra (k.Jagodnika), Thum Berg / Krucza (też Góra Chrobrego , Bażantarnia - Elblag), Gänse Berg (też Ludendorff hőhe) / Gęsia (Elbląg), Johannis Berg / Zajęcza (Elbląg), Ziegen Berg / Kozia Góra (Pomorska Wieś).
(*Wszystkie podane nazwy według dosłownego zapisu)

 
Zarządzeniem nr 2 Prezesa Rady Ministrów z dnia 8 stycznia 1969 r. w sprawie zmiany i ustalenia nazw niektórych miejscowości i obiektów fizjograficznych (M.P. 08.01.1969 r. Nr 2 poz. 10.), dla kanału żeglugowego łączącego rzekę Elbląg z Nogatem (Kraful lub Kraffohlkanal) wprowadzono nazwę Kanał Jagielloński.
      
Od maja 1946 roku wykazy ustalonych nazw ukazywały się w Monitorze Polskim. Pierwsze nazwy weszły w życie z dniem 19 maja 1946 roku [M.P. 1946 nr 44 poz. 85]. Proces nadawania polskich nazw miejscowości trwał  w zasadzie do września 1953 roku [M.P. 1953 nr 92 poz. 1240].


Zobacz koniecznie:http://jezykotw.webd.pl/wiki/U%C5%BCytkownik:Dynozaur/Nazwy_miejscowe_w_Prusiech

Nazwy urzędowe miejscowości powiatu elbląskiego ustalone w latach 1945-1958


Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości.


(M.P. 19.05.1946 r. Nr 44, poz. 85.)

Nazwa po zmianie

Data zmiany

Poprzednia nazwa

Elbląg

19.05.1946 r.

Elbing

Pasłęk (pow. pasłęcki)

19.05.1946 r.
Preußisch Holland
 

Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości.
 
(M.P. 16.12.1946 r. Nr 142, poz. 262.)
Kadyny 19.12.1946 r.Cadinen
Jegłownik 19.12.1946 r.
Fichthorst
Rubno Wielkie 16.12.1946 r.
Gross Röbern
Kamionek Wielki 16.12.1946 r.
Gross Steinort
Wikrowo Wielkie 16.12.1946 r.
Gross Wickerau
Komorowo
16.12.1946 r.
Kämmersdorf
Wikrowo Małe 16.12.1946 r.
Klein Wikrau
Modrzewina 16.12.1946 r.
Lärchwalde
Łęcze 16.12.1946 r.
Lenzen
Suchacz 19.12.1946 r.
Succase
Nowakowo 16.12.1946 r.
Terranova
Tolkmicko 16.12.1946 r.
Tolkemit
 

Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 15 marca 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości.
 
(M.P. 15.03.1947 r. Nr 37, poz. 297.)
Elbląg Zdrój 15.03.1947 r.Elbing Englisch Brunnen
Pęklewo
15.03.1947 r.
Panklau
Nadbrzeże
15.03.1947 r.
Reimannsfelde
Raczki Elbląskie 15.03.1947 r.
Unterkerbswalde
Święty Kamień
15.03.1947 r.
Wieck
Jagodna
15.03.1947 r.
Wogenap
 

Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 1 lipca 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości.
 
(M.P. 1.06.1947 r. Nr 111, poz. 719.)
Próchnik 22.08.1947 r.
Dörbeck
Gronowo (Górne) 22.08.1947 r.Grunau Höhe
Łysica 22.08.1947 r.
Kahlberg-Liep
Bielnik 22.08.1947 r.
Kraffohlsdorf
Pogrodzie 22.08.1947 r.
Neukirch-Höhe
Kamiennik 22.08.1947 r.
Stoboi
Milejewo 22.08.1947 r.
Trunz
Kępiny Wielkie 22.08.1947 r.
Zeyerniederkampen
 

Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 9 grudnia 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości.
 
(M.P. 12. 02.1948 r. Nr 14, poz. 55.)
Brzezina 12.02.1948 r.Birkau
Czechowo 12.02.1948 r.
Bohmschgut
Ostróg 12.02.1948 r.
Bollwerk
Dębice 12.02.1948 r.
Dembitzen
Dąbrowa 12.02.1948 r.
Domerau
Drewnik 12.02.1948 r.
Drewshof
Kępa Rybacka 12.02.1948 r.
Fischerskempe
Huta 12.02.1948 r.
Hütte
Majkowo 12.02.1948 r.
Möskenberg
Nowina 12.02.1948 r.
Neuendorf Höhe
Nowinka 12.02.1948 r.
Neuendorf - Kämmereidorf
Nogat 12.02.1948 r.
Nogathau
Pomorska Wieś 12.02.1948 r.
Pomehrendorf
Błotnica 12.02.1948 r.
Schlammsack
 

Rozporządzenie Ministrów Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 1 czerwca 1948 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości.
 
(M.P. 28.06.1948 r. Nr 59, poz.363.)
Szopy 28.06.1948 r.Aschbuden
Ogrodniki 28.06.1948 r.
Baumgart
Pasieki 28.06.1948 r.
Bartkamm
Jagodnik 28.06.1948 r.
Behrendshagen
Chojnowo 28.06.1948 r.
Conradswalde
Przybyłowo 28.06.1948 r.
Dünhofen
Władysławowo 28.06.1948 r.
Ellerwald I Trift
Adamowo 28.06.1948 r.
Ellerwald II Trift
Kazimierzowo 28.06.1948 r.
Ellerwald III Trift
Janowo 28.06.1948 r.
Ellerwald IV Trift
Józefowo 28.06.1948 r.
Ellerwald V Trift
Zajączkowo 28.06.1948 r.
Haselau
Kopanka 28.06.1948 r.
Hoppenau
Gajowiec 28.06.1948 r.
Kerbshorst
Wodynia 28.06.1948 r.
Klakendorf
Piastowo 28.06.1948 r.
Königshagen
Majewo 28.06.1948 r.
Maibaum
Myślęcin 28.06.1948 r.
Meislatin
Mechnica 28.06.1948 r.
Moosbruch
Nowy Dwór (Elbląski) 28.06.1948 r.
Neuhof
Nowa Karczma 28.06.1948 r.
Neukrug
Karczowiska Górne 28.06.1948 r.
 
Oberkerbswalde
Pilona 28.06.1948 r.
Plohnen
Przezmark 28.06.1948 r.
Preussisch Mark
Przebrno 28.06.1948 r.
Pröbbenau
Rychnowy 28.06.1948 r.
Rückenau
Krasny Las 28.06.1948 r.
Schönwalde
Czarna Grobla 28.06.1948 r.
Schwarzdamm
Sierpin 28.06.1948 r.
Serpin
Tropy 28.06.1948 r.
Streckfuss
Ptaszkowo 28.06.1948 r.
Vöglers
Weklice 28.06.1948 r.
Wöklitz
Wilkowo 28.06.1948 r.
Wolfsdorf Höhe

Zarządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 3 listopada 1950 r. w sprawie przywrócenia i ustalenia urzędowych nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych.

(M.P. 3.11.1950 r. Nr 134, poz. 1720.)
Stary Krasny Las 03.11.1950 r.Alt Schönwalde  
Stare Nowakowo 03.11.1950 r.
Alt Terranova
Zarzecze 03.11.1950 r.
Amalienhof
Belweder 03.11.1950 r.
Belveder
Ostrożeń (PGR) 03.11.1950 r.
Bollwerks Kr.
Dąbrowski Młyn 03.11.1950 r.
Damerauer Mühle
Zagaje 03.11.1950 r.
Dornbusch
Próchnickie Kępy 03.11.1950 r.
Dörbeckskampe
Druzińska Kępa 03.11.1950 r.
Drausenkampe
Dębiny 03.11.1950 r.
Eichwald
Dąbki 03.11.1950 r.
Eichwalde
Górnica 03.11.1950 r.
Einkehr
Ujście 03.11.1950 r.
Elbinger Fahrwasser
Przydroże 03.11.1950 r.
Eulenkrug
Rybaki 03.11.1950 r.
Fischauerfeld
Żytno 03.11.1950 r.
Freiwalde
Goplanica 03.11.1950 r.
Geizhals
Giejsmy 03.11.1950 r.
Geysmerode
Głodówka 03.11.1950 r.
Glodsche Kampe
Bielany Wielkie 03.11.1950 r.
Gross Bieland
Budy Wielkie 03.11.1950 r.
Gross Budenkampe
Kamiennik Wielki 03.11.1950 r.
Gross Stoboy
Zakrzewo 03.11.1950 r.
Gross Wesseln
Jagodna Wielka 03.11.1950 r.
Gross Wogenap
Gronowskie Pustki 03.11.1950 r.
Grunauerwüsten
Lipniki 03.11.1950 r.
Hansdorf
Moczarka 03.11.1950 r.
Herrenpfeil
Jelenia Dolina 03.11.1950 r.
Hirschkrug
Wysoka (Bogdaniec) 03.11.1950 r.
Hohenhaff
Wysoczka 03.11.1950 r.
Hohenwalde
Mostki 03.11.1950 r.
Hommelbrück
Witowo (Nadbrzeże 7)
03.11.1950 r.
Hopehill
Młynica 03.11.1950 r.
Julius Mühle
Kikoły 03.11.1950 r.
Kickelhof
Kikolski Młyn 03.11.1950 r.
Kickelhof –Mühle
Klaski 03.11.1950 r.
Klaassenhöfchen
Bielany Małe 03.11.1950 r.
Klein Bieland
Rakowo (Elbląg) 03.11.1950 r.
Klein Röbern
Kamiennik Mały 03.11.1950 r.
Klein Stoboy
Stawnik 03.11.1950 r.
Klein Teichhof
Jagodna Mała 03.11.1950 r.
Klein Wogenap
Klimonty 03.11.1950 r.
Klementfähre
Zawiszyn 03.11.1950 r.
Koggenhöfen
Zapora 03.11.1950 r.
Kraffohl-Schleuse
Miedniki 03.11.1950 r.
Kupferhammer
Krzewina 03.11.1950 r.
Kupferstrauch
Łask 03.11.1950 r.
Laachenhäuser
Mosty 03.11.1950 r.
Lahme Hand
Łozy 03.11.1950 r.
Lotsenhaus
Przylesie 03.11.1950 r.
Louisenthal
Liwiec 03.11.1950 r.
Löwenslust
Miłki 03.11.1950 r.
Mehlbude
Młodocin 03.11.1950 r.
Molkerei
Dębołęka 03.11.1950 r.
Neu Eichfelde
Nowy Świat 03.11.1950 r.
Neue Welt
Nowe Pęklewo 03.11.1950 r.
Neu Panklau
Nowy Krasny Las 03.11.1950 r.
Neu Schönwalde
Nowe Pole 03.11.1950 r.
Neustädterfeld
Nowe Nowakowo 03.11.1950 r.
Neu Terranova
Nadworna 03.11.1950 r.
Ohmkenhof
Zawada 03.11.1950 r.
Pangritz Kolonie
Plebanka 03.11.1950 r.
Pfarrhäuschen
Rakowo 03.11.1950 r.
Rakau
Pagórki 03.11.1950 r.
Rehberg
Roszewo 03.11.1950 r.
Roland
Wilżyna 03.11.1950 r.
Rossgarten
Czerwonka 03.11.1950 r.
Rothebude
Kąty 03.11.1950 r.
Rundmannsecke
Ostrogóra 03.11.1950 r.
Scharffenberg
Zacisze 03.11.1950 r.
Schiffsruh
Młynowo 03.11.1950 r.
Schneidemühle
Jeziorki 03.11.1950 r.
Seeteich
Warszawskie 03.11.1950 r.
Spittelhof
Błonie 03.11.1950 r.
Stadtfeld
Stagnity 03.11.1950 r.
Stagnitten
Stolin 03.11.1950 r.
Stollinen
Podgórze 03.11.1950 r.
Stolzenhof
Młynki 03.11.1950 r.
Strauch-Mühle
Zakrzewo 03.11.1950 r.
Strauch-W.
Kępina 03.11.1950 r.
Stromhäuser
Szczutowo [Sztutowo]
03.11.1950 r.
Stutthof
Stodolniki 03.11.1950 r.
Teckenort
Leśna 03.11.1950 r.
Waldburg
Wysoka 03.11.1950 r.
Waldhöhe
Zawodzie 03.11.1950 r.
Wansau
Winnica 03.11.1950 r.
Weingarten
Zakrzewski Młyn 03.11.1950 r.
Wesseln Mühle
Witoszewo 03.11.1950 r.
Wittenfelde
Starodębie 03.11.1950 r.
Wodanseiche
Uroczysko 03.11.1950 r.
Wörde

Zarządzenie nr 62 Prezesa Rady Ministrów z dnia 9 kwietnia 1953 r. w sprawie zmiany i ustalenia nazw miejscowości.

(M.P. 9.04.1953 r. Nr A-51, poz. 572.)
Łysica Leśna (przysiółek)
09.04.1953 r.Nehrunger Forst
Nowotki  (przysiółek)
09.04.1953 r.
Nogathaffkampen (część południowa)
Cieplice (przysiółek)
09.04.1953 r.
Nogathaffkampen (część północna)
Zalesie (przysiółek)
09.04.1953 r.
Schoenmoot

Zarządzenie nr 129 Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 września 1953 r. w sprawie ustalenia i zmiany nazw niektórych miejscowości w województwach olsztyńskim, gdańskim i bydgoskim.

(M.P. 14.10.1953 r. Nr A-92, poz. 1240.)
Huta Żuławska 22.09.1953 r.
Huta
Nowy Dwór Elbląski 22.09.1953 r.
Nowy Dwór
Tropy Elbląskie 22.09.1953 r.
Tropy
Komorowo Żuławskie 22.09.1953 r.
Komorowo
Zarządzenie nr 254 Prezesa Rady Ministrów z dnia 6 grudnia 1958 r. w sprawie zmiany nazwy i pisowni niektórych miejscowości.

(M.P. 6.12.1958 r. Nr 97, poz. 533.)
Na podstawie art. 2 przepisów z dnia 24 października 1934 r. o ustalaniu nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych. oraz o numeracji nieruchomości (Dz. U. z 1934 r. Nr 94, poz. 850 i z 1948 r. Nr 36, poz. 251) zarządza się, co następuje:
§ 1. Zmienia się nazwę miejscowości Łysica w powiecie elbląskim, w województwie gdańskim na Krynica Morska (II przypadek: -y, -iej, przymiotnik: krynicki).

§ 2. W stosunkach publicznych wolno używać nazw wyżej podanych miejscowości tylko w brzmieniu ustalonym niniejszym rozporządzeniem.

Źródło Monitor Polski:

M.P. 19.05.1946 r. Nr 44, poz. 85.

M.P. 16.12.1946 r. Nr 142, poz. 262.

M.P. 15.03.1947 r. Nr 37, poz. 297.

M.P. 1.06.1947 r. Nr 111, poz. 719.
M.P. 12. 02.1948 r. Nr 14, poz. 55.
M.P. 28.06.1948 r. Nr 59, poz.363.
M.P. 3.11.1950 r. Nr 134, poz. 1720.
M.P. 9.04.1953 r. Nr A-51, poz. 572.
M.P. 14.10.1953 r. Nr A-92, poz. 1240.
M.P. 6.12.1958 r. Nr 97, poz. 533.


Źródła:
S. Rospond, Skorowidz ustalonych nazw miejscowości na Ziemiach Odzyskanych według Uchwał Komisji Ustalania Nazw Miejscowości przy Ministerstwie Administracji Publicznej, Wrocław 1948.
S. Rospond , Słownik nazw geograficznych Polski Zachodniej i Północnej według uchwał Komisji Ustalania nazw miejscowości pod przewodnictwem Stanisława Srokowskiego, Wrocław-Warszawa 1951.
J. Gołaski, Ustalanie i wdrażanie nazw obiektów fizjograficznych na Ziemiach Zachodnich i Północnych Rzeczypospolitej Polskiej Polski Przegląd Kartograficzny, t. 40, 2008, nr 1, s. 46–53.
A. Wełniak, Nazewnictwo przejściowe miejscowości na terenie powiatu elbląskiego, Rocznik Elbląski, T.21 2008, s. 175-200

K. Szcześniak, Powojenna toponimia byłych Prus Wschodnich, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, zeszyt LIX, Kraków 2003, s. 198-209.
Jezioro Druzno. Monografia Przyrodnicza. Praca zbiorowa: Red. Cz. Nitecki, Wydawca: Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Olsztyn 2013.
Monitor Polski :
15.12.1949 r. (nr 8 poz. 76 ), 17.09.1949 r. (nr 76 poz. 947, s.12), 26.11.1958 r. ( nr 90 poz.502), 22.09.1953 r. (nr 92 poz. 1240),03.11.1950 r. (nr 134 poz. 1720), 15.12.1950 r. (nr 8 poz. 76), 01.06.1948 r.(nr 59 poz. 363), 09.12.1947 r.(nr 14 poz.55), 01.07.1947 r.(nr 111 poz.719),15.03.1947 r.(nr 37 poz.297), 12.11.1946 r. (nr 142 poz. 262).
APE z/s w Malborku, SPE w Elblągu, Nr 25, poz. 580.
www.samorzad.pap.pl, Załącznik: Wykaz nazw miejscowości [dostęp:10.08.2013]

Wróć do spisu treści