Pagórki - Historia Wysoczyzny Elbląskiej

rolex swiss 16613 replica rolex fuses fifteen confusing tools in tense monitors.best voopoo pnp r1 coil online shop.
Przejdź do treści



maju 1255 roku mistrz krajowy w Prusach (w latach 1247-1259) Dietrich (Dytryk) von Grüningen, w dokumencie lokacyjnym, który wystawił w Culm (Chełmno), przyznał szpitalowi Świętego Ducha z Elbląga 40 włók ziemi na terra Kadinensis.

    

Ziemię kadyńską od północy ograniczał Zalew Wiślany, od zachodu sąsiadowała z włością Lanzania (rejon wsi Łęcze -Próchnik - Kamionek Wielki), od południa z Wogenapp *[1] i Paugudian (Pogezania), a od wschodu z Wormjan (Warmia).

      
Donacja dla szpitala Św. Ducha znajdowała się na wschód od dzisiejszych Kadyn, w okolicach Bylien - nie zachowanej pruskiej wsi -  i na zachód w rejonie późniejszego Rehberg (dzsiejsze Pagórki), wsi założonej przez ów Szpital. Nie wiadomo jednak dokładnie kiedy to nastąpiło. Wieś została wymieniona w dokumencie z 1347 roku wystawionym przez komtura elbląskiego (w latach 1344-1348) Aleksandra von Kornre, który dotyczył przywileju młyńskiego dla Reimannsfelde (Nadbrzeże). Nazwa Rehberg ("Sarnia Góra") niewątpliwie pochodzi od Rehberge ("Sarnie Góry") - niemieckiej nazwy obszaru Lasu Kadyńskiego.


*[1]Nazwa tzw. "małej ziemi" (teruli) pruskiego plemienia Pogezan.

 

d 13 listopada 1432 roku Pagórki z 40 włókami należały do rycerza Hansa von Baisen (Jan Bażyński), które otrzymał wraz z Kadynami, Ostrogórą, Łęczem i młynem w Zajączkowie, od wielkiego mistrza (w latach 1422-1441) Pawła Russdorfa. Szpital Św. Ducha, kilka lat później, otrzymał w zamian od wielkiego mistrza (w latach 1441-1449) Konrada von Erlichshausena ziemię w Birkau (Brzezina).
Wieś Pagórki przekształcono w majątek rycerski, który przez wieki podlegał właścicielom Kadyn i dzielił ich losy. Po wojnie trzynastoletniej (1454-1466) majątki w Kadynach i Pagórkach przeszły pod panowanie polskie i znajdowały się w granicach Prus Królewskich.
     
Od 1772 roku Elbląg, Kadyny i Pagórki, jak cała Wysoczyzna Elbląska, znalazły się pod zaborem Królestwa Prus.
     
Pod koniec XVIII wieku uruchomiono w Rehberg szkołę pod opieką proboszcza z Lenzen (Łęcze). Od 1 czerwca 1800 roku nauczycielem był tutaj miejscowy krawiec Fryderyk Kempowski (*1768 w Rehberg, ?), który sam ledwo czytał i pisał. Za naukę otrzymywał rocznie od dworu pańskiego w Kadynach 42 talary (dla porównania nauczyciel w mieście zarabiał wówczas 200 talarów), świadczenia w naturze (pięć korców żyta, korzec jęczmienia, korzec grochu), mieszkanie i opał. Dodatkowo za każdego ucznia dostawał  też opłatę szkolną - 1 grosz tygodniowo. Wynagrodzenie wypłacał mu kadyński rządca Scholten. W 1811 roku Fryderyk Kempowski uczył  już dzieci w Succase (Suchacz), gdzie otrzymywał  marne 18 talarów rocznie - było to nieco więcej jak roczna zapłata dla wiejskiego parobka. Przejście Kempowskiego do Suchacza - na dużo gorsze warunki - miało być spowodowane nadużywaniem przez niego alkoholu *[2].
    
Szkoła w Pagórkach funkcjonowała do 1823 roku, kiedy dzieci przeniesiono do szkoły w Kadynach. Jednak z powodu odległości i złego stanu drogi rzadko korzystały z nauki w tej szkole. Próbowano wymusić na mieszkańcach Pagórek by ich dzieci regularnie uczęszczały do szkoły stosując kary, jednak bez rezultatu.  W 1870 roku powstał  - nigdy niezrealizowany - projekt budowy wspólnej szkoły dla dzieci z Kadyn, Pagórek i Ostrogóry (Scharffenberg). Od 1 kwietnia 1874 roku dzieci z Pagórek uczęszczały do szkoły w pobliskich Ogrodnikach (Baumgart).


      
W dniu 14 lipca 1814 roku (do 15 grudnia 1898 r.) posiadłość kadyńska wraz z Pagórkami stały się własnością rodziny Birknerów. Nowi właściciele udostępnili malowniczy i piękny teren "Sarnich Gór" (Rehberge) miłośnikom natury, którzy chętnie przyjeżdżali w te strony. W okolicy powstało wówczas wiele punktów widokowych i miejsc wypoczynku dla turystów, a były to np. "Moltke", "Neu Hubertsburg" ("Zamek Świętego Huberta"), "Alt Hubertsburg" ("Stary Zamek Świętego Huberta"), "Falkenstein" ("Sokoli Kamień"). Na wschód od "Drogi Pięknych Widoków" (Pagórki - Ostrogóra - Kadyny) do jaru "Grabianki" rozpościera się rozległy grzbiet terenowy będący zasadniczym masywem "Sarnich Gór". Wzniesienia te - przypominające Bieszczady - są wysokie, ich zbocza są niemal pionowe, bogate w liczne jary i wąwozy. Wzniesienia są porośnięte gęstym lasem z dominującym starodrzewem bukowym *[3], wiele jest dębów, wiązów oraz świerków. W poszyciu spotykamy typowo górskie rośliny, np. czosnek niedźwiedzi, tojad dziobaty, żebrowiec górski. Najokazalsze jary to: "Jeleni Jar" (Hirschgrund), "Jar szczawiowy" (Sauerampfergrund), "Jar Kamienia Złotego Wina" (Wingolsteingrund), "Jar Wyrzeźbiony" (Bildhauergrund).
(F. Mamuszka, op. cit., s.107-115.)
      
Przez cały XIX wiek Pagórki były w posiadaniu różnych dzierżawców. W 1918 roku powróciły do kadyńskiego majątku, gdyż w roku tym wygasł kontrakt dzierżawny Hellmuthowi Sohstowi, którego rodzina dzierżawiła majątek przez 30 lat. Cesarz Wilhelm II chciał odzyskać majątek już w 1913 roku, ale przegrał proces sądowy z dzierżawcą. Zagraniczne gazety rozpisywały się o tym.


(Źródło:"Polak", Katowice, czwartek dnia 6 marca 1913, R. 9, nr 28.)

Syn dzierżawców Pagórek, Otto Sohst (*10.03.1863 w Steinfeld) studiował chemię na uniwersytecie w Rostocku, którego absolwentem był m.in. Heinrich Schliemann - odkrywca Troi. W semestrze zimowym 1884-1885 studiował wspólnie z Juliuszem Levinem (* 21.01.1862 w Elblągu, † 29.01.1935 w Brukseli), elblążaninem pochodzenia żydowskiego, lekarzem, literatem, współpracownikiem pisma"Berliner Börsen-Courier" i lutnikiem. Otto Sohst w 1887 roku opublikował rozprawę dyplomową z dziedziny chemii pt. "Über kristallisirte Zuckersäure (Zuckerlactonsäure),...", a 11 grudnia 1923 roku otrzymał od USPTO (Biuro Patentów i Znaków Towarowych USA) patent nr US1477014 A na "Process of Preparing Sulphonic Acids of the Arylides of 2.3-Oxynaphthoic Acid" - ogólnie rzecz biorąc, chodzi tu o proces wytarzania kwasów sulfonowych, które mogą być użyte do wytwarzania barwników. W dniach 2 sierpnia 1904 (US766540 A), 15 kwietnia 1930 (US1754652 A) i 21 lipca 1931 roku (US1815133 A) Otto Sohst otrzymał kolejne patenty z dziedziny chemii.  

Na południe od drogi z Pagórek do Łęcza stoi  kamienny obelisk upamiętniający pierwszy przyjazd (2 czerwca 1899) cesarza Wilhelma II do Kadyn. Jeszcze dziś można odczytać wyrytą na nim inskrypcję:

Hier betrat
Seine Majestät
unser allergnädigster Herr
zum erstenmal
Cadinen
2.6.1899



W 1905 roku w Pagórkach mieszkało 95 osób.
     
Obecną nazwę Pagórki ustalono dopiero 29 grudnia 1950 roku. Do tego czasu używano dawnej nazwy Rehberg oraz Górki [zob.].
  
Po 1945 roku Pagórki funkcjonowały jako część Państwowego Gospodarstwa Rolnego – Stadnina Koni w Kadynach. W latach 50. XX w., w ramach "pomocy" powojennej dla mieszkańców Polski, zbudowano tutaj kilka drewnianych domków *[4], tzw. "Fińskie Domki". W roku 1994 majątek Pagórki został sprywatyzowany.


*[2]Źródło informacji: Dirk Hempel, "Walter Kempowski. Eine bürgerliche Biographie", München 2007, s.11-12.
*[3]W 1961 roku na obszarze 94 hektarów, dla ochrony starodrzewu bukowego utworzono rezerwat przyrody "Buki Wysoczyzny Elbląskiej".
*[4]Pomysłodawcą transakcji wiązanej z Finami był Jan Mitręga, minister górnictwa i energetyki. Polska za sprzedany węgiel do Finlandii w latach 50. otrzymywała domki składane z prefabrykatów. Powstawały całe osiedla takich domków, przede wszystkim w okolicach kopalni na Śląsku.


Źródło:
E.G. Kerstan, Die Geschichte des Landkreises Elbing, Elbląg 1925, s.304-307.
F. Mamuszka, Elbląg i okolice Informator krajoznawczy, Gdańsk 1978, s.107-115.
D. Hempel, Walter Kempowski. Eine bürgerliche Biographie, München 2007, s.11-12.
Czasopisma społeczno-polityczne Polak, red. Adam Piotrowski, Katowice, czwartek dnia 6 marca 1913, R. 9, nr 28.

Wróć do spisu treści