ie wiadomo, kiedy dokładnie powstał późniejszy majątek Dambitzen (Dębice, Dębica), ale najpóźniej było to na przestrzeni XV w. Majątek był wówczas w posiadaniu rodziny Schacht. Miasto Elbląg miało wobec tej rodziny zobowiązania pieniężne. Schachtowie otrzymali od Rady Miejskiej pod zastaw - za pożyczkę - tutejszą ziemię i w Baumgart (Ogrodniki). Około 1500 r. zmarł Peter Schacht, który wcześniej zrzekł się zastawu w Ogrodnikach i otrzymał na własność Dębicę bez płacenia czynszu – dotąd musiał płacić 18 marek rocznie. Posiadłość odziedziczyła wdowa Katarzyna Schacht, która zarządzała nim około 40 lat. W 1537 r. sprzedała majątek rajcy Kasparowi Dambitzowi za 400 marek. Dobra Dambitzen miały wówczas 16 włók, z czego 12 włók, 25 mórg i 93 radła zajmował las. Od nazwiska nowego właściciela pochodzi nazwa majątku, który wprawdzie często zmieniał właścicieli, ale nazwa ta przetrwała do 1945 r. Słowo Dambitzen oznacza coś w rodzaju „dobra Dambitza”. Podobnie jak Röber - dobra Röbera - czy Wesseln - dobra Wessela. W tym samym roku Kaspar Dambitz wystąpił do Jerzego Bażyńskiego o zwrot długu lub oddanie Kadyn, które ów zastawił za udzieloną mu pożyczkę (w latach 1534-1536). Jednak nie doszło do porozumienia i weksel dłużny był w rękach syna Hansa Dambitza do 1559 r.
Herb szlachecki rodu von Dambitz (herb Dębicz), na tarczy trzy oszczepy ostrzem do góry obrócone, z których każdy ma po dwa frędzle, nad hełmem (bez korony) trzy mniejsze oszczepy z frędzlami. Całość okalają labry.
Elbląska rodzina patrycjuszowska Dambitz pieczętowała się pruskim herbem szlacheckim Dębicz. Ojciec Kaspara, Günther Dambitz w 1492 r. był wójtem, w 1494 r. został rajcą miejskim, ale w roku następnym zmarł. Kaspar Dambitz (*1468/1470) został rajcą w 1517 r. Zmarł w 1547 r., pozostawił po sobie dwóch nieletnich synów, Kaspara i Hansa. Ich opiekun, sekretarz Rady Matz Bögener, został oskarżony przez burgrabiego królewskiego Michała Friedwalda o nadużycia i kradzież ze spadku po Dambitzu; ale później udowodniono niewinność Bögenera.
Kaspar Dambitz (Młodszy) został rajcą w 1570 r. Zmarł w 1597 r. Jego żona była córką złotnika i rajcy Ambrosiusa Freylinka.
Nie wiadomo, jak długo majątek był własnością rodziny Dambitz. Katarzyna Hoppe z d. Dambitz (*1610,†1677), była drugą żoną burgrabiego i burmistrza Izraela Hoppego (*1601,†1679). Miała z nim 14 dzieci (9 synów i 5 córek). Barbara Dambitz z d. Wilmson (*1590,†1660), miała dwóch mężów: I mąż Kaspar von Dambitz, II mąż od 21 kwietnia 1613 r. Jakob Braunn (*1572, †1630) w 1613 r. radny miejski, w latach 1617, 1621, 1624, 1628 burmistrz. Nie wiadomo czy Katarzyna i Barbara miały związek z majątkiem. W każdym razie w XVIII w. Dambitzen był własnością rodzin Hoppe i Braun. Ponieważ było tam kilku spadkobierców, majątek podzielono na wiele małych części.
Na początku czasów pruskich (po 1772) Dębica miała ponad 29 włók, które podzielono na 30 małych kawałków. Wówczas znacznie ucierpiał las. W 1805 r. wszystkie działki wykupił za 36 333 talary Karl Friedrich Kobligk. W 1823 r. majątek został zlicytowany i kupiła go żona kupca Heinricha Kienitza, Johanna Dorothea z d. du Bois za 5000 talarów. Następnie majątek kupił w 1841 r. właściciel ziemski Teetz za 24 000 talarów, a 1876 r. właściciel ziemski Alfred Hering. W 1917 r. majątek przejął jego syn Albert Hering. Teetz zachował zbudowaną na początku lat 40. XIX w. cegielnię z 200 morgami. Cegielnię sprzedał dopiero w 1886 r. Axtowi, który sprzedał ją Gustavowi Volckmannowi w 1889 r. W 1910 roku cegielnię przejął jego syn Paul Volckmann.
W czasach Kienitza (1823-1841) Dębica stała się miejscem wycieczek dla elblążan. W tym czasie w dużym drewnianym budynku urządzono salę taneczną. Teetz kazał zburzyć ten budynek w latach 40. XIX w., ale w Dębicy zbudowano w tym czasie karczmę.
W 1877 r., około 900 metrów na południowy zachód od dworu Dambitzen, gdzie biegła droga do majątku Spittelhof (Warszawskie Przedmieście), podczas pomiarów niedużego jeziora, odkryto ślady osiedla nawodnego kultury kurhanów zachodniobałtyjskich (ok. VI–I w. p.n.e.), miejsce to lustrował S. Anger. Około 0,5 km na południowy zachód od tego miejsca odkryto skarb miedziany datowany przez niemieckich badaczy na ok 800-500 p.n.e.
Skarb z brązu (800-500 p.n.e.) znaleziony w okolicy Dębicy. Niegdyś w zbiorach elbląskiego Muzeum Miejskiego. Fot. L. Basilius.
Dębica nie miała własnej szkoły aż do 1 lipca 1874 r. Dzieci musiały chodzić do szkoły na
Äußerer Georgendamm (ul. gen. Józefa Bema) w Elblągu. Ówczesny właściciel majątku powinien zapłacić 300 talarów za budowę nowej szkoły. Odmówił zapłaty i założył szkołę w domu inspektora. W pierwszych latach istnienia szkoły nauczyciele bardzo często się zmieniali.
Z dniem 1 stycznia 1874 r. wszedł w życie nowy podział terytorialny terenów ówczesnego Królestwa Prus. Zgodnie z dokonanym wówczas podziałem, od 2 maja 1874 r., Landgemeinden Dambitzen (gmina wiejska) należała do gminy okręgowej, tzw. urzędu obwodowego Amtsbezirk Spittelhof (majątek ziemski na terenie Elbląga, Warszawskie). W dniu 19 kwietnia 1929 r. dokonano zmiany nazwy z Amtsbezirk Spittelhof na Amtsbezirk Grunau Höhe. Od 1 września 1931 r. do Amtsbezirk Grunau Höhe należały gminy wiejskie Dambitzen i Grunau Höhe. W kolejnych latach nastąpiło wiele zmian, jednak 1 stycznia 1945 r. odnotowano zbliżony do tego z 1931 r. kształt okręgu Grunau Höhe.
Naczelnicy (wójtowie) Amtsbezirk Spittelhof/Grunau Höhe w latach 1874 – 1945:
-2.5.1874: właściciel ziemski Heinrich Bärecke z Spittelhof przez 6 lat,
-..?:?,
-5.11.1906: właściciel ziemski Max Baerecke z Spittelhof przez 6 lat,
-5.11.1912: właściciel ziemski Max Baerecke z Spittelhof przez 6 lat,
-28.4.1917: właściciel ziemski Otto Baerecke z Spittelhof (komisarycznie),
-23.10.1920: właściciel ziemski Max Baerecke z Spittelhof,
-17.11.1921: właściciel ziemski Max Baerecke z Spittelhof,
-24.7.1929: właściciel cegielni Paul Volckmann z Dambitzen,
-28.8.1931: właściciel cegielni Paul Volckmann z Dambitzen,
-10.11.1933: właściciel majątku Gottfried Winkler z Grunau Höhe,
-..1945:?.
-..?:?,
-5.11.1906: właściciel ziemski Max Baerecke z Spittelhof przez 6 lat,
-5.11.1912: właściciel ziemski Max Baerecke z Spittelhof przez 6 lat,
-28.4.1917: właściciel ziemski Otto Baerecke z Spittelhof (komisarycznie),
-23.10.1920: właściciel ziemski Max Baerecke z Spittelhof,
-17.11.1921: właściciel ziemski Max Baerecke z Spittelhof,
-24.7.1929: właściciel cegielni Paul Volckmann z Dambitzen,
-28.8.1931: właściciel cegielni Paul Volckmann z Dambitzen,
-10.11.1933: właściciel majątku Gottfried Winkler z Grunau Höhe,
-..1945:?.
(Źródło: http://www.territorial.de/dawp/elbing/grunauh.htm)
Według spisu przeprowadzonego w dniu 1 grudnia 1871 r. w Dambitzen było 9 budynków oraz 314 mieszkańców, w tym 285 ewangelików (Elbing, St. Annen) i 29 katolików (Elbing, St. Nikolai). W 1925 r. majątek miał 350 ha i 177 mieszkańców (1852-126, 1885-139, 1905-137, 1910-138, 1931-442, 1933-391, 1939-421).
Rozporządzeniem (o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości) Ministrów Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 9 grudnia 1947 r. zmieniono dawną nazwę Dambitzen na Dębice. Zmianę ogłoszono w Monitorze Polskim (nr 14) z dnia 12 lutego 1948 r.
Uchwałą Nr XVIII/158/87 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Elblągu z dnia 28 marca 1987 r. w sprawie zmiany granic miasta Elbląga (MP. Nr 12, poz. 106) wieś Dębice włączono do obszaru Elbląga.
Nazwa dzielnicy (dawnej wsi, kojarzonej głównie z jej centralnym punktem - dużym cmentarzem komunalnym) pokutuje wśród miejscowych w formie "Dębica". Formą urzędową, ponadto zwykle pojawiającą się w opracowaniach przedwojennych, są jednak "Dębice".
(Nazwy miejscowe w Prusiech https://jezykotw.webd.pl/wiki)
Źródło:
E.G. Kerstan, Die Geschichte des Landkreises Elbing , Elbląg 1925, s.179-181.
http://dlibra.bibliotekaelblaska.pl [dostęp:01.05.2020]
https://jezykotw.webd.pl/wiki [dostęp:01.05.2020]
http://www.territorial.de [dostęp:01.05.2020]