Gminy i gromady (1945-54) - Historia Wysoczyzny Elbląskiej

Przejdź do treści



araz po zwycięstwie nad Niemcami i przejęciu władzy administracyjnej w tej części „Nowej Polski”, w powiecie elbląskim wydzielono gminy: Jegłownik (Jodłowo), Tolkmicko, Łęcze, Milejwo (Jurandowo), Nowakowo, Pomorska Wieś (Bierutowo). W 1948 roku z ram powiatu wydzielono gminę miejską Elbląg. Wchodzący w obręb powiatu obszar Tolkmicka i okolic został podzielony, nie na jedną lecz dwie jednostki administracyjne: gminę grodzką (obszar miasta Tolkmicka) oraz na gminę wiejską Tolkmicko-wieś (bez samego miasta, w skład gminy wchodziła m.in. gromada Łysica, ob. m. Krynica Morska). Z dniem 23.02.1949 roku zmieniono granice powiatu elbląskiego, przyłączając doń gminy: Gronowo Elbląskie, Zwierzno i  Żurawiec, które wcześniej należały do powiatu malborskiego.

     
Powiat elbląski (dane na dzień 01.07.1951) posiadał administracyjnie: miasto Tolkmicko, 9 gmin wiejskich, 76 gromad oraz 168 miejscowości. W 1954 roku, czterostopniowy podział administracyjny (województwo, powiat, gmina, gromada) zastąpiono trzystopniowym (województwo, powiat, gromada) - ustawa z 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych. Podczas tej reformy administracyjnej wprowadzono (obok miast i gromad) w miejsce dotychczasowych gmin, nowej kategorii jednostek administracyjnych jakimi były osiedla (odpowiednik radzieckich "посёлков городского типа", czyli w tłumaczeniu "osiedli typu miejskiego"). Status osiedli był pośredni między wsią a miastem i otrzymywały go głównie tzw. miejscowości robotnicze, uzdrowiskowe i rybackie, które posiadały pewne cechy miejskie, a którym nie zdecydowano się na nadanie praw miejskich, np. osiedlem była Krynica Morska (od 01.01.1959 do 31.12.1972 roku). Ostatecznie osiedla i gromady zniesiono w 1972 roku, a w ich miejsce wprowadzono gminy.
   
Od 28 maja 1975 roku obowiązywał dwustopniowy podział administracyjny kraju (gminy i województwa) - zlikwidowano powiaty. Zamiast 17 województw i 5 miast wydzielonych powstało 49 województw, obejmujących 2128 gmin i 808 miast.

     
W 1999 roku w ramach reformy administracyjnej utworzono  w województwie warmińsko-mazurskim nowy powiat z siedzibą w Elblągu. W skład powiatu wchodzą:

  •    gminy miejsko-wiejskie: Młynary, Pasłęk, Tolkmicko

  •    gminy wiejskie: Elbląg, Godkowo, Gronowo Elbląskie, Markusy, Milejewo, Rychliki

  •    miasta: Młynary, Pasłęk, Tolkmicko


Obszar powiatu elbląskiego można podzielić na dwie części: wschodnią wyżynną, zwaną Wysoczyzną Elbląską, oraz zachodnią nizinną, obejmującą część Żuław Elbląskich. Granice administracyjne powiatu ulegały kilkakrotnym zmianom i jego powierzchnia stopniowo rosła z 482,99 km² (przed 1945) do 796,59 km² (po 1949), aż do  1430,55 km² obecnie.

ZESTAWIENIE WYBRANYCH* GMIN I GROMAD
NALEŻĄCYCH DO POWIATU ELBLĄSKIEGO W LATACH 1951-54

(Wg ; DZIENNIK URZĘDOWY W.R.N.  W GDAŃSKU, z dnia 01.07.1951 r., Nr15 , poz.82)

GMINA

GROMADA

MIEJSCOWOŚĆ

RODZAJ MIEJSCOWOŚCI**

Tolkmicko gm. miejska

Tolkmicko

dzielnica

Janowo

dzielnica

Tolkmicko gm. wiejska

Chojnowo

Chojnowo

wieś

Święty Kamień

wybudowanie

Przylesie

wybudowanie

Kadyny

P.G.R.

Wysoczka

wybudowanie

Pagórki

P.G.R.

Przydroże

osiedle

Kikoły

wybudowanie

Kikolski Młyn

wybudowanie

Ostrogóra

P.G.R.

Łysica (Krynica Morska)

Łysica

osiedle

Nowa Karczma

wieś

Przebrno

wieś

Ptaszkowo

osiedle

Łysica Leśna

przysiółek

Nowinka

Nowinka

wieś

Przybyłowo

Przybyłowo

wieś

Pogrodzie

Pogrodzie

wieś

Łęcze

Jagodnik

Jagodnik

wieś

Kamionek Wielki

Kamionek Wielki

wieś

Witowo

wybudowanie

Nadbrzeże

wybudowanie

Krasny Las

Krasny Las

wieś

Stary Krasny Las

P.G.R.

Nowy Krasny Las

P.G.R.

Drewnik

P.G.R.

Giejsmy

wybudowanie

Leśna

wybudowanie

Podgórze

P.G.R.

Bielany Wielkie

P.G.R.

Dębołęka

P.G.R.

Roszewo

P.G.R.

Łęcze

Łęcze

wieś

Pęklewo

wybudowanie

Wysoka (Bogdaniec)

wybudowanie

Nowe Pęklewo

wybudowanie

Uroczysko (Wörde)

wybudowanie

Górnica (Einkehr)

osiedle

Modrzewina

Modrzewina

osiedle

Próchnik

Próchnik

wieś

Rakowo

wybudowanie

Jelenia Dolina

wybudowanie

Leszków

P.G.R.

Rubno Wielkie

Rubno Wielkie

wieś

Zagaje

wybudowanie

Jagodna Mała

wybudowanie

Jagodna Wielka

P.G.R.

Zawiszyn

P.G.R.

Dębiny

wybudowanie

Nadworna

osiedle

Próchnickie Kępy

wieś

Suchacz

Suchacz

wieś

Milejewo

Dąbrowa

Dąbrowa

wieś

Bielany Małe

P.G.R.

Huta (Huta Żuławska)

Huta

wieś

Majewo

Majewo

wieś

Milejewo

Milejewo

wieś

Ogrodniki

Ogrodniki

wieś

Piastowo

Piastowo

wieś

Rychnowy

Rychnowy

wieś

Stolin

osada

Stodolniki

kolonia

Brzezina

wieś

Wodynia

osiedle

Nowakowo

Bielnik

Bielnik

P.G.R.

Cieplice I

Cieplice I

wieś

Cieplice II

Cieplice II

wieś

Kazimierzowo

Kazimierzowo

wieś

Janowo

P.G.R.

Józefowo

P.G.R.

Kępa Rybacka

Kępa Rybacka

P.G.R.

Kąty

osiedle

Kępiny Wielkie

Kępiny Wielkie

wieś

Budy Wielkie

przysiółek

Ciemnik

przysiółek

Głodówka

wybudowanie

Nowakowo

Nowakowo

wieś

Stare Nowakowo

P.G.R.

Ostróg

wieś

Ostrożeń

P.G.R.

Łozy

przysiółek

Zakrzewo

osiedle

Zacisze

osiedle

Nowe Nowakowo

P.G.R.

Pomorska Wieś

Czechowo

Czechowo

wieś

Młynica

wybudowanie

Dębice

Dębice

wybudowanie

Stagnity

P.G.R.

Winnica

osiedle

Gronowskie Pustki

przysiółek

Gronowo ( Gronowo Górne)

Gronowo

wieś

Krzewina

wybudowanie

Kamiennik Wielki

Kamiennik Wielki

wieś

Kamiennik Mały

P.G.R.

Komorowo

Komorowo

wieś

Lipniki

P.G.R.

Myślęcin

Myślęcin

wieś

Pasieki

wieś

Nowina

Nowina

wieś

Pilona

Pilona

wieś

Nowa Pilona

P.G.R.

Pomorska Wieś

Pomorska Wieś

wieś

Przezmark

Przezmark

wieś

Sierpin

Sierpin

wieś

Wilkowo

Wilkowo

wieś

Weklice

Weklice

wieś

Zalesie

Zalesie

wieś

* znajdujace się w obrębie Wysoczyzny Elbląskiej oraz gmina Nowakowo i gromada Łysica (Krynica Morska) - należąca do gminy Tolkmicko
** wg źródła: L.Zieliński, op. cit., s. 175.


Źródło:
L. Zieliński, Osadnictwo wiejskie w powiecie elbląskim w latach 1945-1950 , [w:] „Rocznik Elbląski”, red. Marian Biskup, T. 3, Gdańsk 1966, s. 175.

Dz.U. W.R.N. w Gdańsku, z dnia 01 lipca 1951 r., Nr 15, poz. 82.
M.P. z 1945 r. nr 29, poz. 77.
Dz.U. z 1946 r. Nr 28, poz. 177.
Dz.U. z 25 września 1954 r. Nr 43, poz. 191.




Wróć do spisu treści